Làng nghề truyền thống thời hội nhập

Trong xu thế hội nhập ngày càng sâu rộng như hiện nay, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN), cơ sở sản xuất tại các làng nghề Việt Nam nói chung, Bắc Ninh nói riêng đang đứng trước nhiều cơ hội để phát triển mới, song cũng đặt ra không ít thách thức.

Bên cạnh các làng nghề truyền thống, với chủ trương phát triển nhân cấy nghề mới của tỉnh nên những năm qua còn có nhiều ngành nghề mới, làng nghề mới được hình thành. Trung bình 1 làng nghề hoạt động ổn định thu hút khoảng 80% số lao động địa phương và mang lại nguồn thu nhập khá ổn định bảo đảm cuộc sống cho người lao động tại địa phương. Các DNVVN, cơ sở sản xuất ở các làng nghề tạo ra nhiều loại sản phẩm hàng hóa được tiêu thụ khắp thị trường trong nước và tham gia xuất khẩu, tập trung vào các mặt hàng: đồ gỗ mỹ nghệ, gốm, tre trúc, tơ tằm, giấy, thép, đồng, nhôm… đóng góp tích cực vào giá trị sản xuất công nghiệp địa phương và giá trị sản xuất toàn tỉnh.

Các làng nghề không những tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động ở nông thôn mà còn hạn chế sự di dân tự do ra thành thị, huy động được nguồn lực trong dân, sử dụng nguồn tài nguyên sẵn có tại địa phương, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc, thu hẹp khoảng cách mức sống giữa nông thôn và thành thị.

Với lợi thế phát triển lâu năm được tích lũy nhiều thế hệ, có bề dày kinh nghiệm và tận dụng lợi thế đặc thù của địa phương, cùng với việc kết hợp hiệu quả những thành tựu của KHCN, kỹ năng quản lý, nên hàng thủ công mỹ nghệ của Bắc Ninh khi tham gia vào quá trình hội nhập, nhập khẩu vào các nước trong khối, khu vực sẽ thuận lợi. Tuy nhiên, thách thức lớn đối với các doanh nghiệp trong các làng nghề truyền thống là từ trước đến nay sản phẩm của các doanh nghiệp ít có sự cạnh tranh, trong khi hiện nay các đối tác là các nước trong khu vực ASEAN, TPP như:  Philippines, Malaisia… lại rất phát triển về ngành thủ công mỹ nghệ.

Tới đây khi mà tự do thâm nhập thị trường của nhau, thì đây là những đối thủ lớn, nếu như các DNVVN trong các làng nghề Bắc Ninh không biết tận dụng thế mạnh của mình sẽ dễ bị loại bỏ khỏi sân chơi này. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, nhiều làng nghề thủ công gặp không ít khó khăn, nhất là về quy mô hoạt động, khả năng phát triển mẫu mã, sản phẩm mới, tiếp cận nguồn vốn. Đây là những rào cản lớn nếu không gỡ bỏ sẽ rất khó cạnh tranh với các mặt hàng tương đồng của các nước trong khu vực. Mặt khác, việc đáp ứng những đơn hàng lớn trong thời gian ngắn của các DNVVN ở các làng nghề rất khó khăn, trong khi đây lại là điều kiện cần khi Việt Nam bước vào sân chơi lớn với thị trường rộng mở và đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe của tiến trình hội nhập.

Hội nhập kinh tế quốc tế là một bước phát triển rất quan trọng tạo cơ hội cho các làng nghề phát huy năng lực, sở trường để tăng tính cạnh tranh, phát triển bền vững. Để làm được điều này, các cơ quan, ban, ngành cần đẩy mạnh việc cung cấp nhiều hơn, cụ thể hơn những thông tin về hội nhập cho doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp làng nghề nói riêng. Hoàn thiện các chính sách đất đai, hỗ trợ tín dụng, thuế, KHCN, khuyến khích đầu tư phát triển nguồn nhân lực, thị trường và tạo môi trường kinh doanh bình đẳng cho các doanh nghiệp. Phát huy hiệu quả liên kết: nhà nước-nhà sản xuất-nhà doanh nghiệp-nhà khoa học-nghệ nhân-nhà mỹ thuật. Bởi mối liên kết này thể hiện mối quan hệ sáng tạo nghệ thuật-sản xuất-tiêu thụ, quan hệ giữa nghệ nhân-người lao động, nhà kinh doanh và môi trường pháp lý.

Sự kết hợp đó càng nhuần nhuyễn bao nhiêu thì kết quả kinh tế-xã hội của việc phát triển nghề thủ công mỹ nghệ càng lớn bấy nhiêu. Nếu một trong các mối quan hệ trên bị coi nhẹ sẽ làm ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh và thậm chí sự tồn tại của cả một làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống. Về phía các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cần tích cực, chủ động tiếp cận thông tin để điều chỉnh kịp thời cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ quản lý, đào tạo tay nghề cho người lao động và lựa chọn ngành, hàng phù hợp, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong xu thế đổi mới kinh tế của đất nước.