Làng Tú Tháp

Hàng nghìn năm trôi qua, câu chuyện về sự di cư từ sông hồ đến vùng cấy lúa vẫn còn là dấu vết khá rõ nét trong lịch sử các làng của Bắc Ninh. Lịch sử của làng Tú Tháp, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành là một minh chứng.

Trong lịch sử Việt Nam, nhà Trần rất coi trọng việc trị thủy để khai khẩn đất đai cho sản xuất nông nghiệp. Sông Đuống là một con sông được nhà Trần khơi thông vừa có mục đích cải tạo tuyến giao thông thủy nối kinh thành Thăng Long với khu vực sông Lục Đầu cửa ngõ quan trọng trên tuyến đường thủy của Bắc bộ với biển Đông vừa có ý nghĩa trị thủy để mở rộng khu vực cấy lúa cho dân cư  dọc theo tuyến sông này và tạo nên một thời kỳ hoàng kim cho văn hóa sông nước phát triển với hình ảnh trên bến dưới thuyền, giao thương nhộn nhịp.

Khi nông nghiệp phát triển phía bên trong các con đê, hoạt động giao thương đường bộ dần thay thế cho giao thông thủy, thu nhập từ trồng lúa và mối quan hệ cộng đồng làng xã tạo ra một sự thay đổi lớn trong đời sống, sự đứt gẫy của văn hóa sông nước nhường chỗ cho văn hóa lúa nước ngày càng thịnh vượng

Làng Tú Tháp tồn tại từ lâu bên sông Đuống, thường phải đối mặt với lũ lụt nên chọn Cao Sơn đại vương làm Thành hoàng làng. Truyền rằng vào thời Hậu Lê, tướng Dực Đế đi dẹp loạn qua vùng Thuận An - tức Thuận Thành ngày nay, sau nhiều tháng vất vả và loạn chưa yên, một bữa Dực Đế dừng chân tại làng Tú Tháp đến thắp hương Cao Sơn Đại Vương, sau đó việc dẹp loạn nhanh chóng kết thúc, Dực Đế về tâu lại với nhà vua, vua Lê ban sắc phong cho Thành hoàng làng và giao cho dân làng Tú Tháp đời đời thờ cúng.

Do lũ lụt liên miên, việc sinh sống bên sông Đuống ngày càng bộc lộ những hạn chế cả về đi lại cũng như sản xuất nên cách đây 94 năm, tức là vào năm 1917 làng Tú Tháp chuyển từ bến Hồ về vị trí ngày nay. Đình và chùa làng nằm cạnh nhau tạo nên một cụm công trình văn hóa tâm linh quanh năm xanh mát bóng cây và là nơi hội tụ các hoạt động cộng đồng dân cư.

Đình và chùa của làng Tú Tháp đều được xây dựng vào triều Nguyễn với quy mô khá lớn, riêng đình làng ngoài một đạo sắc phong từ thời Lê còn có 5 đạo sắc phong của các vua nhà Nguyễn. Những năm kháng chiến, đình không bị tiêu thổ như nhiều ngôi đình khác, là nơi nuôi giấu cán bộ cách mạng, sau hòa bình còn dùng làm kho thóc và nơi làm việc của chính quyền địa phương.

Chùa Tú Tháp có ba bảo vật quý đó là quả chuông đúc vào năm 1815. và hai tấm bia đá : “Đồ Hồ Bi Ký” từ triều Nguyễn vẫn còn giữ được cho đến ngày nay.

Lịch sử của làng Tú Tháp gắn liền với lịch sử của một vùng đất cổ với những truyền thuyết về Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân , Âu Cơ bên dòng Đuống thơ mộng và huyền ảo. Những truyền thuyết về Tứ Pháp, về Luy Lâu bí ẩn với bao biến cố thăng trầm của thiên tai, địch họa. Tất cả những điều đó tạo nên một bản sắc văn hóa vùng Nam sông Đuống.

Kể từ thế kỷ 17, nghề làm vàng mã được phổ biến ở Song Hồ, nghề làm tranh in trên giấy dó của làng Hồ về sau chính là kết tinh của nghề làm vàng mã này. Hiện làng Tú Tháp có 217 hộ dân, mặc dù công việc cấy lúa vẫn là căn bản nhưng nhà nào cũng sản xuất vàng mã, tận dụng thời gian nông nhàn, lao động ở mọi lứa tuổi. Cuộc sống người dân phát triển khá ổn định, nâng cao, diện mạo làng quê không ngừng đổi mới.