Lễ hội Đền Đô - Hào khí dựng nước và giữ nước

Hàng năm cứ mỗi độ tết đến xuân về, hàng ngàn vạn người con đất Việt từ muôn nơi lại náo nức đổ về miền đất Bắc Ninh - Kinh Bắc văn hiến để du xuân trảy hội.

Để tri ân các bậc tiền nhân có công dựng nước và giữ nước, nhiều người đã tìm về thăm bái Đền Đô là nơi thờ phụng tôn vinh tám vị “Đế Vương”  nhà Lý có công khởi dựng nền văn minh Đại Việt và đặt nền móng quốc gia dân tộc bền vững cho muôn đời sau.

Đền Đô có tên chữ là “Cổ Pháp điện” thuộc phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn. Theo sử liệu cho biết: Đền Đô vốn xưa có nguồn gốc từ ngôi Thái Miếu nhà Lý ở hương Cổ Pháp thuộc châu Cổ Pháp, sau khi các vua Lý qua đời triều đình đã an táng ở khu sơn lăng cấm địa và thờ phụng tại Thái Miếu. Đền Đô được xây dựng ở nơi đắc địa có thế đất “Rồng chầu hổ phục”.

Tấm bia đá của đền Đô có tên “Cổ Pháp điện tạo bi”, dựng năm Hoàng Định ngũ niên (1604), do Tiến sĩ Phùng Khắc Khoan soạn có đoạn ca ngợi như sau: “Đất Cổ Pháp là nơi thắng địa bậc nhất Kinh Bắc. Lăng phát tích nhà Lý đất gối đầu của 8 con rồng hình tượng đẹp muôn hình muôn vẻ, vượng khí tốt toát lên nơi này rất linh thiêng, cho nên nảy sinh 8 vua triều Lý được lâu dài độc đáo”.

Các triều đại về sau cho xây dựng Đền Đô với quy mô rất lớn theo kiểu cung thành gồm thành nội và thành ngoại để thờ các “Đế Vương” nên đền còn được gọi là “ Đền Đô”. Thuộc thành nội gồm các toà nhà như: phương đình, tiền tế, nhà chuyền bồng, hậu cung, đền Vương Mẫu, nhà chủ tế, nhà giáo trù, sân rồng, ngũ long môn, nhà bia. Thuộc thành ngoại gồm các công trình như: nhà thuỷ đình, hồ bán nguyệt, văn chỉ, võ chỉ, sân hội... Trong kháng chiến chống Pháp, đền Đô bị tàn phá nặng nề, chỉ còn lại dấu tích kiến trúc, một số tài liệu cổ vật.

Nhận thức được giá trị to lớn của Đền Đô, ngay từ năm 1980 chính quyền và nhân dân địa phương cùng nhau quan tâm đến việc quy hoạch phục dựng trùng tu tôn tạo quần thể di tích, tuyên truyền quảng bá về giá trị di tích và đã nhận được sự hảo tâm công đức tiền của của hàng ngàn quý khách thập phương trong việc trùng tu di tích. Hiện đền Đô đã phục dựng được hầu hết các công trình thờ tự chính của di tích với quy mô bề thế, khang trang, tố hảo.

Đền Đô là di tích thờ “Đế Vương” quan trọng hàng đầu của nước ta, từng nổi tiếng với lễ hội truyền thống, đặc biệt mỗi khi có “Quốc khánh” lại được triều đình tế lễ và đã được sách “Bắc Ninh dư địa chí “ ghi lại như sau: “Đền Lý Bát Đế thuộc đông Cổ Pháp, nay đổi tên là Đình Bảng, là nơi phát tích của triều Lý... Mỗi khi có Quốc khánh lại tế...”. Hàng năm, theo cổ lệ cứ vào ngày 15 tháng 3 Đền Đô lại được mở hội. Truyền rằng, lễ hội Đền Đô là “Quốc lễ ” được mở vào đúng dịp vua Lý Thái Tổ đăng quang lên ngôi Hoàng đế.  Để chuẩn bị cho lễ hội Đền Đô, ngay từ trong năm làng xã nơi đây đã phải họp bàn để bầu Quan Đám, chọn Quan viên tế, chuẩn bị lễ vật tế lễ và nghi thức tế rước. Lễ vật tế Thần là các loại sản vật ngon quý của quê hương như: Xôi nếp cái hoa vàng, rượu Hoàng tửu, bánh chưng bánh dầy, hoa quả, bánh Xu xuê.

Vào hội, ngay từ chiều ngày 14, bắt đầu bằng lễ “Túc Yết” rước ngai bài vị của Lý Thánh Mẫu từ chùa Cổ Pháp (Chùa Dận) về Đền Đô để tế lễ, nhằm tri ân công đức của người đã sinh thành ra Lý Thái Tổ. Ngày 15 chính hội, đám rước ngai bài vị của Lý Thánh Mẫu từ chùa Cổ Pháp về Đền Đô được bắt đầu từ sáng sớm: Đi đầu là một lá cờ lớn mang dòng chữ “Đại Việt” và tám cờ đại mang chữ “Lý”. Tiếp theo rất tượng là con Rồng lớn dài hàng chục mét do 40 thanh niên múa và các đoàn nghi trượng như: cờ người, gươm vàng, 3 ông “Thế Tướng” đi đứng uy nghi hùng dũng, siêu đao bát bửu, trống, chiêng, nhạc tế dân tộc... Trung tâm đám rước là kiệu của Lý Thánh Mẫu và kiệu của các vua nhà Lý: Lý Thái Tổ, Lý Thái Tông, Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông, Lý Thần Tông, Lý Anh Tông, Lý Cao Tông, Lý Huệ Tông và được sắp xếp đội hình cờ, quạt, ngựa, kiệu, trống chiêng như nhau; đặc biệt là đoàn đại biểu của các làng xã kết chạ với Đình Bảng, có quan hệ với triều Lý. Sau cùng đám rước là hàng vạn du khách thập phương cuồn cuộn đổ về tham dự lễ hội. Đám rước lễ hội Đền Đô rợp trời với cờ, quạt, kiệu, tàn, lọng, rồng, lân, người, cùng âm thanh của trống, chiêng, đàn, nhị, sênh, phách rộn rã, náo nhiệt một khoảng trời.

 Khi đám rước về đến đền Đô thì tập trung tại sân rồng và đội múa rồng bắt đầu bằng lễ “ Rồng phục”: Một con rồng to lớn dài hàng chục mét do 40 thanh niên khoẻ mạnh múa bay lượn ẩn hiện trong không trung là biểu tượng của “Vương quyền và “Thần quyền” đã được nhà Lý hết sức coi trọng. Tiếp đến là cuộc “Đại tế” đó là thời khắc thiêng liêng nhất của cuộc rước tế. Đại tế do Chủ tế và Quan viên tế thực hiện. Tế lễ được diễn ra một cách long trọng, tôn nghiêm, nhằm mục đích tôn vinh đối với các bậc “Minh Vương” nhà Lý đã có nhiều công lao to lớn với dân với nước, cầu mong sự phù trì cho quốc thái dân an. Sau cùng là các đoàn đại biểu và quý khách thập phương vào đền thành tâm lễ bái. Trong những ngày lễ hội Đền Đô, sau phần lễ là phần hội với các trò vui chơi dân gian giải trí lành mạnh như: tuồng, chèo, quan họ, đu cây, đấu vật, thi làm bánh, thi thổi cơm, thả chim cờ tướng... đã thu hút hàn ngàn vạn người từ khắp mọi miền đến với lễ hội.

Với những giá trị, ý nghĩa to lớn trên, Đền Đô từng được sự quan tâm to lớn của Đảng, Nhà nước: Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công (năm 1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm Đền Đô đúng dịp lễ hội, đã động viên cán bộ cùng nhân dân địa phương tiếp tục phát huy những truyền thống tốt đẹp của ông cha và gìn giữ vốn di sản văn hoá quý giá này. Hiện hàng năm, Đền Đô vào dịp lễ hội truyền thống đều được vinh dự đón tiếp các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước ở Trung ương và tỉnh về thăm, động viên cán bộ và nhân dân, cũng như sự hướng về đông đảo của đồng cả nước và kiều bào ở nước ngoài.

 Đền Đô và lễ hội truyền thống là một bức tranh lịch sử hoành tráng, sống động, hào hùng của vương triều Lý trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước vĩ đại của dân tộc Việt Nam; đồng thời phản ánh những nét văn hoá đặc sắc nhất của quê hương Kinh Bắc - Bắc Ninh. Đền Đô đã trở thành “điểm son” hội tụ của mọi người con đất Việt tìm về những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta như: hướng về cội nguồn, đoàn kết cộng đồng, khí phách hào hùng dựng nước và giữ nước, biết ơn những người có công với dân với nước, giáo dục những truyền thống tốt đẹp và mơ ước về cuộc sống thái bình, thịnh vượng, nhân văn.