Lòng ta còn nhớ nếp quê...

Đã mấy chục năm rồi, tôi còn nhớ rõ vườn nhà tôi có một cây sung. Cây sung không đứng bên bờ ao, ngả bóng xuống mặt nước như ta vốn thường thấy ở bất cứ không gian làng quê nào.

Cây sung được bố tôi trồng ở giữa vườn. Cành của nó tỏa ra hai nhánh, anh trai tôi vẫn thường ngồi vắt vẻo giữa cái chạc hai ấy “nhem nhem” bọn đàn em chúng tôi những quả sung chín mọng, thơm lừng. Thỉnh thoảng anh tôi tung cho một chùm, bọn tôi tranh nhau chộp, tranh nhau ăn, hết lại chìa tay xin, lại chộp..

Cây sung ấy trong những năm thóc cao gạo kém thời bao cấp là cái cứu đói cho cả gia đình tôi. Mẹ tôi là người đảm, vì đồng lương và tiêu chuẩn tem phiếu của bố không đủ để nuôi cả một đàn con sáu đứa, nên mẹ vất vả chạy ngược chạy xuôi, vậy mà cũng không đủ ngày ba bữa no. Cây sung ăn được cả quả lẫn lá. Nó là thứ cây hiền lành chiu chắt giữa đất cằn sỏi đá dưỡng chất âm thầm trợ giúp gia đình tôi. Ăn sung lúc đói cũng chỉ lợn cợn bụng tí chút chứ không say lử đử như lá sắn luộc. Tôi còn nhớ mãi những món mẹ tôi chế biến từ sung: Nào là sung luộc chấm nước muối dằm ớt ăn kèm với cơm độn sắn. Chua chua giòn giòn là sung muối ăn với cơm cháy. Bùi bùi là sung kho cá giếc. Nồi cá kho lổn nhổn toàn sung, cá chẳng thấy mấy con. Món đưa cơm nhất với gia đình tôi có lẽ là sung non chấm mắm tép. Lá sung non cuộn, quả sung non cắn giòn cắc chấm với mắm tép vừa đủ ngấu đỏ au. Những con tép mắt đen li ti đang nháy nháy trong bát nhìn tưởng còn nguyên con nhưng khi rưới vào với cơm dù gạo đỏ quạch nở hết cỡ cũng tan ra, thấm vào đầu lưỡi vị béo bùi. Sau này dù cuộc sống đã đầy đủ, ngày nào cũng cá cũng thịt, vẫn thỉnh thoảng gợn lên dưng dưng trong tâm khảm tôi món sung non chấm mắm tép của mẹ mà dẫu ra nhà hàng đồng quê cũng không thể tìm nổi cái dư vị của một thời lam lũ.

Thời ấy hoa quả không nhiều như bây giờ, mẹ tôi thường mang sung chín ra chợ bán như một thứ quà quê. Những quả sung chín căng mọng, nổi lên ở màng quả những sợi gân li ti màu đỏ nhìn đã muốn ăn.Tôi thích ăn sung chín, nó không ngọt đậm mà nhan nhát, hạt sung nhai lép bép thật dễ chịu. Tôi chỉ sợ nhất là những con bọ chui ra từ trong quả sung, ban đầu không dám ăn nhưng sau thấy bọn trẻ thổi phì phì rồi ăn ngấu nghiến mình cũng thổi phù phù, rồi ăn. Lâu lâu mới nghiệm thấy lũ bọ thật khôn cứ nhè quả ngon nhất mà chui vào, thành ra bọn trẻ chúng tôi tranh ăn với bọ. Bây giờ trên những sạp bán hoa quả từ chợ làng đến chợ tỉnh đâu đâu cũng bầy đầy ắp hoa quả từ miền Nam chở ra, từ Trung Quốc nhập vào táo, ổi, xoài, lê vàng rộm một góc chợ nhưng tuyệt nhiên không thể thấy bóng dáng những chùm sung chín.

Mấy bạn đồng nghiệp cứ mắng tôi dở hơi, thời nay cần gì có nấy, toàn của ngon vật lạ sao cứ nhắc mãi về những món mà bây giờ chẳng ai người ta buồn ăn. Nói thì nói vậy thôi, chứ tôi chắc chắn rằng ai đã qua một thời gian khó, cái hương vị món ăn xưa đâu chỉ là món ăn ngon, mà còn thấm thía một nỗi nhọc nhằn thật đáng trân trọng và mãi mãi không được phép quên. Chẳng thế mà người sành chơi ngày nay đều chọn cho mình một cây sung có cả lộc cả quả đặt trong chậu bon sai trước nhà. Cây sung theo quan niệm mang đến cho người ta tài lộc đầy nhà, nhưng có lẽ nó còn là một thứ cây thân thiết với con người nhất là người nhà quê ra phố.

Dần dần, khi giá trị vật chất đủ đầy, các giá trị tinh thần cũng được nâng niu gìn giữ. Nếu đến bất cứ một quán ốc luộc nào trên miền Quan họ, bạn sẽ thấy những bát sung non muối chua dìu dịu ăn kèm với ốc nóng. Cảm giác khoái khẩu không phải chỉ từ ẩm thực mà chính nếp quê đã thấm vào ta từ trong máu thịt…