Màu lá khúc

Khi còn là đứa trẻ 5 tuổi, tuần nào cũng vậy, cứ sáng chủ Nhật, hai bà cháu lại ra đồng. Bà thong thả cắp cái rổ đi trước, con bé xốc xếch theo sau. Trên những luống đất vun cao, cạnh những cây ngô đã vào vụ, chìa bắp to vẫy gió, rễ ngô mập mạp ngả màu tía, mọc loi thoi những cây lá khúc chuyển màu bánh tẻ, lá thuôn dài như hình giọt lệ, xoè ra xung quanh như những tia nắng mặt trời, hoa li ti trắng xôm xốp tựa mây. Bà thoăn thoắt nhổ. Chẳng mấy chốc, đã ngân ngấn lưng rổ, nhiệm vụ của nó là ôm chiến lợi phẩm. Còn bà thì xắn quần, rờ rờ cạnh những chỗ máng nước đọng xâm xấp, chỉ một loáng là được bữa cua đồng kềnh càng nấu với rau sam, rau dền vườn nhà.

Lá khúc được bà lựa sạch sẽ, rửa kỹ để ráo, giã nhuyễn với vài hạt muối trắng, lọc sạch và ngâm với gạo. Rồi bà lấy từ hòm thóc, chai đỗ xanh, người rải đỗ đều lên thớt, lấy chính chai đó, xiết vài vòng là được mớ đỗ vỡ vỏ đem đi ngâm. Buổi trưa cứ thấp thỏm không ngủ nổi, chờ ông bà say giấc, nó ra chái bếp mở vung nồi, nhúng ngón tay vào gạo, nhấm nhấm đầu lưỡi thấy vị mằn mặn hăng chát.

Buổi chiều, bà đồ xôi, khi mảnh lá chuối úp sát vung xoong đã xém vàng, thì gian bếp cũng thơm lựng. Nó ngồi bên, cánh mũi phập phồng, phập phồng. Xôi khúc của bà không có thịt, những hạt gạo xanh mọng căng ôm lấy đỗ vàng hườm, rắc chút tóp mỡ phi hành trên cùng. Nó đón lấy cái bát, cặm cụi và từng miếng, nghe trong đầu lưỡi, vị béo, bùi, thơm thấm đến từng chân tóc. Ông xoa đầu nó dặn:

-Ăn chậm, nhai kĩ mới ngon cháu ạ.

Bà chỉ cười hiền, nhìn hai ông cháu và chờ nó đưa bát. Bà gói riêng cho nó một gói vào tấm lá chuối đã hơ lửa, thắt ngoài bằng sợi rơm nếp:

-Con mang sang cho bạn An nhé.

Bạn nó là thằng bé tóc cháy nắng hàng xóm, hôm nào thấy nó về, cũng nấp nom ngoài ngõ rủ ra đồng chăn trâu. Thằng bé thạo việc, làm gì cũng giỏi, lần nào, cũng tặng nó một xâu muồm muỗm béo căng, xanh óng. Có hôm đi tát vét, thằng bé lội mương, xắn bùn ngăn nước rồi cắm khau sòng tát ào ào, cái khau còn dài hơn người mà nó làm băng băng. Chẳng mấy chốc bọn cá sặc bùn đã ngoi lên thở, nó chỉ việc tóm từng con thả vào cái giỏ đeo bên hông. Về nhà trút cá ra cái ang sành, cả thế giới dưới nước hiện ra sinh động: Cá chạch vàng óng, rô vẩy sắc vênh váo có cả con ếch giương mắt thô lố nhìn hai đứa. Thằng bé bắt cho bạn những con rô to, bảo mang về nấu canh cải.

Rau khúc nếp thường ra hoa khoảng tháng 4-tháng 6

Mới thế mà đã mấy mươi năm! Chiều qua, mắt tôi chợt xốn xang khi chạm vào sắc xanh quen thuộc, những cụm rau khúc mọc chênh vênh giữa đất đá lổn nhổn, ấu thơ lại cựa quậy. Quá lâu mới thấy  lại màu thân thương ấy. Lá khúc chạm vào bà, bà níu tay tôi kỉ niệm về thằng bé hàng xóm. Người bạn ấu thơ ấy, đã tuổi trung niên. Cuộc sống cũng không dễ dàng như tôi. Có đâu thi thoảng trong những giấc chới với, tôi thấy gửi vào zalo một mảnh trời xanh vắt qua những đỉnh dốc ngoằn nghèo hay thửa ruộng bậc thang chênh vênh “Anh đang đi qua Mã Pí Lèng”. Có lúc tấm ảnh chớp lấy nụ cười vô ưu trôi trôi trên mũi thuyền xứ Huế chiều tím biếc “anh vào Huế hội thảo”... Tôi check Zalo mắt díp lại, bấm phím chuyển bức ảnh chụp cây khúc, rồi chìm hẳn vào giấc ngủ.

Ông bà tôi giờ đã về trời. Căn nhà cũ vẫn còn đó, năm tháng gội màu mưa nắng. Hàng cau ông trồng đã cao vút tưởng như chạm tới đỉnh trời. Thi thoảng nhớ ông bà, tôi về nhà cũ, cau như vẫn giữ nguyên nỗi nhớ về tôi trong vóc dáng đứa bé 5 tuổi ngày nào, có tàu cau sà xuống, chới với rơi xuống sân gạch, nằm chỏng chơ. Hương cau dìu dịu, nhã lắm, khiến tôi trong phút chốc quên đi những bận rộn áo cơm. Tàu cau nhắc tôi nhớ chiếc quạt mo, ông thường quạt cho tôi mỗi trưa hè, còn bà trong bữa ăn, phe phẩy quạt cho bớt giọt mồ hôi trên trán hai ông cháu.

Ngày đó, bố tôi công tác tận Hà Tây. Bà thường dậy sớm, nấu cơm, người xới ra chiếc khăn bông trắng tinh và nắm thành một nắm to, dày và rất mịn. Bà gói tép khô rang với lá chanh hoặc ít muối vừng, để bố tôi mang theo ăn đường. Nắm cơm thì được bọc cẩn thận trong mo cau mềm trắng làm ấm lòng bố tôi dọc đường công tác xa ngái, bụi bặm.

Những cụm rau khúc gặp dọc đường đã đưa tôi về thơ ấu. Tối đó, trong giấc mơ, tôi thấy mình nấu xôi lá khúc theo cách của bà. Tôi cho gạo ngậm thứ nước xanh, ngâm, đãi đỗ, rán mỡ, phi hành ngào ngạt gian bếp. Rồi chạy xe máy mang xôi sang thắp hương ông bà, và bày xôi ra cái đĩa men xanh ngọc, chụp một tấm hình, gửi vào zalo cho người bạn ấu thơ. Sáng ra tôi cứ ngẩn ngơ, váng vất, như bị một thứ gì đó dẫn dụ. Một triền cỏ xanh mê mải trên cánh đồng quê xào xạc, có hai đứa trẻ chân trần, tóc cháy nắng cúi tìm những bụi khúc màu bánh tẻ. Lá khúc, màu kí ức, màu của những yêu thương tỏa ra tự linh hồn của người muôn năm cũ.