Mẹ không có HIV - Con không nhiễm HIV

Tháng 6 hằng năm được chọn là Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Năm nay với chủ đề “Mẹ không có HIV - Con không nhiễm HIV”, mục đích lớn nhất của Tháng cao điểm là nhằm thúc đẩy sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn dân nhằm thực hiện mục tiêu “Giảm tỷ lệ trẻ nhiễm HIV từ mẹ xuống dưới 2% vào năm 2020” đã được đề ra trong Chiến lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.

Lồng ghép tuyên truyền về phòng, chống HIV/AIDS tại Trạm Y tế xã Việt Đoàn (Tiên Du).

Hiện nay, toàn tỉnh có 1 điểm cung cấp dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con toàn diện (tại Bệnh viện Sản - Nhi), còn lại  các Trung tâm Y tế tuyến huyện và Trạm Y tế các xã, phường, thị trấn là cơ sở cung cấp dịch vụ tư vấn và chuyển tiếp. Trong năm 2018, toàn tỉnh đã tư vấn và xét nghiệm sàng lọc HIV cho hơn 30,4 nghìn lượt phụ nữ đến khám thai và đẻ tại các cơ sở y tế, trong đó xét nghiệm cho phụ nữ trong giai đoạn mang thai là gần 11 nghìn lượt người, trong giai đoạn chuyển dạ là gần 19,5 nghìn lượt người, số phụ nữ được điều trị ARV là 15 người, trong đó điều trị trước khi mang thai là 10 người, trong thời kỳ mang thai 2 người và trong giai đoạn chuyển dạ là 3 người (100%). Số trẻ đẻ sống từ mẹ nhiễm HIV được điều trị dự phòng bằng ARV là 15 trẻ (100%).

Bác sĩ CKII Đinh Mai Vân, Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết: “HIV lây truyền theo 3 con đường là đường tình dục, đường máu và đường từ mẹ sang con, trong đó lây truyền HIV từ mẹ sang con là nguyên nhân phổ biến gây nhiễm HIV ở trẻ dưới 15 tuổi. Quá trình lây nhiễm xảy ra trong suốt quá trình mang thai, chuyển dạ, trong khi sinh và giai đoạn cho con bú. Nếu không có bất kỳ can thiệp nào thì tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con là khoảng 25-40%, còn nếu được can thiệp kịp thời và đầy đủ, tỷ lệ này giảm xuống còn từ 2-5%, thậm chí là 0%. Những yếu tố làm tăng nguy cơ lây truyền mẹ con bao gồm tải lượng vi rút HIV cao trong máu mẹ, trẻ sinh non, sinh đường âm đạo có nguy cơ cao hơn so với sinh mổ. Có tới 50% trường hợp lây truyền HIV từ mẹ sang con trong giai đoạn chuyển dạ đẻ, do đó mẹ được xét nghiệm, phát hiện có HIV càng sớm, việc dự phòng cho con càng tốt.
Mặc dù việc phát hiện HIV càng sớm càng tốt nhằm dự phòng lây truyền từ mẹ sang con hiệu quả, tuy nhiên, có thể thấy, trên thực tế số phụ nữ mang thai tham gia xét nghiệm HIV sớm không nhiều do phần lớn thai phụ thăm khám tại các phòng khám tư và chủ yếu theo dõi thai qua siêu âm. Một số phụ nữ mang thai không biết tình trạng nhiễm HIV của mình cho đến khi đến nhập viện sinh con, được trả kết quả xét nghiệm có HIV mới “ngã ngửa”. Trong khi đó, một số phụ nữ mang thai nhiễm HIV lo lắng cộng đồng xa lánh, sợ bị kỳ thị và phân biệt nên đã giấu bệnh, dẫn đến kết quả không mong muốn là đứa trẻ sinh ra có nguy cơ cao nhiễm HIV từ mẹ. Điều này là hệ quả của người còn thiếu thông tin, kiến thức về phòng, chống HIV.
Để hạn chế sự lây nhiễm của virus HIV từ mẹ sang con, điều quan trọng nhất là người mẹ chủ động tìm hiểu những kiến thức về nguy cơ lây nhiễm và đường truyền của virus HIV để phòng bệnh cho mình và tránh lây nhiễm virus sang cho con. Mặc dù y học hiện đại phát triển từng ngày song cho đến nay dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con vẫn là giải pháp duy nhất để bảo vệ những mầm non tương lai thoát khỏi căn bệnh “thế kỷ”. Theo đó, những yếu tố dưới đây có thể giúp tăng hiệu quả của việc dùng thuốc điều trị dự phòng: Phụ nữ được chẩn đoán HIV càng sớm càng tốt trong thời kỳ mang thai (hoặc thậm chí trước khi mang thai); phụ nữ nhiễm HIV có thể chủ động lên lịch và chọn phương pháp sinh mổ nhằm góp phần giảm nguy cơ lây truyền HIV so với phương pháp sinh con qua đường âm đạo.
Các chuyên gia khuyến cáo, tốt nhất là trước khi mang thai hoặc ngay khi biết mình mang thai, phụ nữ nên được xét nghiệm sàng lọc HIV càng sớm càng tốt. Nhiều quốc gia khuyến cáo tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm HIV ngay khi biết mình mang thai trong quý đầu của thai kỳ hoặc ngay lần khám thai đầu tiên để điều trị giảm mức độ nặng của bệnh cho mẹ và phòng lây truyền từ mẹ sang con. Phác đồ điều trị phòng lây truyền mẹ - con phụ thuộc vào tình trạng nhiễm HIV của mẹ và nhiều yếu tố khác. Bộ Y tế cũng đã có hướng dẫn chuyên môn về các hoạt động dự phòng lây truyền mẹ - con và đang được áp dụng tại các cơ sở y tế.