Mẹ và con

Từ xưa tới nay, những tác phẩm văn học viết về người mẹ đều gây xúc động rất mạnh. Bài thơ TRẢ NHỚ VỀ KHÔNG của nhà thơ Đỗ Trung Quân đã khiến bao người nghẹn ngào, rơi nước mắt. Tôi xin chép ra đây toàn bộ bài thơ:

 TRẢ NHỚ VỀ KHÔNG
Ngày xưa chào mẹ, ta đi
Mẹ ta thì khóc, ta đi thì cười
Mười năm rồi lại thêm mười
Ta về ta khóc, mẹ cười lạ không.
Ông ai thế? Tôi chào ông!
Mẹ ta trí nhớ về mênh mông rồi
Ông có gặp thằng con tôi
Hao hao - tôi nhớ - nó - người như ông.
Mẹ ta trả nhớ về không
Trả trăm năm lại bụi hồng rồi đi…

                                      Đỗ Trung Quân

Bài thơ chỉ có mười câu cả lục lẫn bát, tròn bẩy mươi từ, nhưng đã miêu tả chính xác nỗi lòng người mẹ, người con bằng những chi tiết rất cụ thể.
Ngày xưa, khi con còn thơ dại, chỉ thấy gia đình, xóm làng nhỏ bé, tù túng, muốn được ra ngoài, tìm tới những miền đất lạ, giống như những con chim non, đủ lông, đủ cánh muốn vút bay lên bầu trời cao rộng, biếc xanh. Vì thế khi được ra đi, người con vô cùng phấn khởi, nở nụ cười mãn nguyện, trong khi người mẹ sụt sùi không nói nên lời. Bởi người mẹ quá thương con, cho rằng con còn bé bỏng, không thể thiếu vòng tay ấp ôm của mẹ. Bây giờ con đi, bóng chim, tăm cá, đất khách, quê người thì sẽ sống ra sao?

Quả vậy. Người con cứ biền biệt không ngày trở lại. Mười năm, rồi lại mươi năm, đã thành hai mươi năm có lẻ. Hai mươi năm đủ biến một chàng trai thành một trung niên, biến một người con gái thành một bà già. Bà già ấy đằng đẵng hơn bẩy ngàn ngày ngóng đợi con về, đã thành bà cụ lắt lay trước gió, nhớ nhớ quên quên. Khi người con trở về, nỗi ân hận của hai mươi năm không một ngày phụng dưỡng mẹ già, khiến người con thương mẹ cháy lòng, bật lên bằng tiếng khóc. “Ta về ta khóc”, nhưng lạ không, mẹ thì lại cười, bởi mẹ có còn nhận ra đứa con dứt ruột của mình nữa đâu, mặc dù mẹ vẫn thấy có điều gì là lạ. Vì thế mẹ mới hỏi “Ông ai thế?” Và như một thông lệ giao tiếp, mẹ “Tôi chào ông!”. Người con đau đớn thấy mẹ không nhận ra mình, đau đớn biết rằng trí nhớ của mẹ đã “về mênh mông rồi” Nỗi đau ấy càng bị nhân lên khi mẹ hỏi “Ông có gặp thằng con tôi” và mẹ miêu tả “hao hao-tôi nhớ-nó-người như ông”. Trời ơi! Con của mẹ đây mà! Nỗi thương cảm, đớn đau càng vò xé người con, bởi người mẹ dù tháng năm cướp đi trí nhớ vẫn không thể quên được bóng hình đứa con thơ dại của mình. Có người bảo mẹ mắc chứng Alzheimer. Không. Mẹ không mắc cái chứng y học của tuổi già ấy mà mẹ bị nỗi buồn đau xa cách, bị tình thương yêu dày vò năm tháng, bị một đời “lòng mẹ vẫn theo con” bòn rút tâm can và thể trạng. Khi người con trở về thì nỗi buồn đau ấy đã vón cục, đã trơ lỳ, đã không còn cách nào cứu chữa và đến một ngày kia mẹ “Trả nhớ về không”, buông bỏ nhân gian “trả trăm năm lại bụi hồng… rồi… đi” mãi mãi vào cõi vĩnh hằng…
Ấy là tôi mới kể câu chuyện của hai mẹ con trong thời bình yên vì tôi biết Đỗ Trung Quân sáng tác bài thơ này hồi tháng 9 năm 2016. Nhưng thơ hay thì kể gì thời điểm bởi nó cứ tự nhiên mà tồn tại với thời gian. Nếu như câu chuyện này lại xảy ra vào thời tao loạn (thời đánh Mỹ cứu nước chẳng hạn) thì nỗi đau này nhân gấp mấy lần? Chiến tranh-có đi mà ít có về. Nhưng nếu có về mà như câu chuyện Đỗ Trung Quân kể thì ai dám chắc nỗi đau nào nặng hơn nỗi đau nào?...
Ngày mồng 8 tháng 3 là ngày tôn vinh những người phụ nữ. Tôi hy vọng mọi người hãy đọc bài thơ này để nhớ rằng chúng ta-bất kể ai, đều có một người mẹ, người mẹ lúc nào cũng thấy “con dù lớn vẫn là con của mẹ/Đi một đời, lòng mẹ vẫn theo con” (Chế Lan Viên) để mà biết ơn, để mà phụng dưỡng, để mà… đừng để các mẹ phải phiền lòng.