Mộc bản sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” được công nhận là Bảo vật Quốc gia

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam vừa ký Quyết định số 2198/QĐ-TTg ngày 25-12-2021 công nhận 23 bảo vật quốc gia (đợt 10, năm 2021), trong đó có Mộc bản sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” (niên đại năm 1885, hiện lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh).

Theo tài liệu của Bảo tàng tỉnh, Sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” do đại danh y Lê Hữu Trác biên soạn vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVIII). Đây được xem là bộ “bách khoa toàn thư” của nền y học cổ truyền Việt Nam. Bộ sách “Y tông tâm lĩnh” gồm 28 tập, 66 quyển bao gồm lý, pháp, phương, dược và biện chứng luận trị về nội khoa, ngoại khoa, phụ khoa, sản khoa, nhi khoa, đậu sởi, nhãn khoa, thương khoa, cấp cứu, vệ sinh phòng bệnh và cả đạo đức y học… Bộ mộc bản sách Hải Thượng y tông tâm lĩnh là bộ ván khắc lại nội dung tác phẩm sách thuốc cùng tên do Lê Hữu Trác biên soạn. Việc khắc in bộ ván diễn ra tại chùa Đồng Nhân (nay thuộc phường Đại Phúc, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh), do sư trụ trì bản tự Thích Thanh Cao điều hành.

Cuối năm 2017, Bảo tàng tỉnh tổng kiểm kê, sắp xếp, phân loại, đánh số, chụp ảnh và in dập toàn bộ mộc bản thuộc bộ sách thuốc Hải Thượng y tông tâm lĩnh trong kho. Qua đợt kiểm kê cho thấy có 1.191 đơn vị mộc bản với 24 tập, 63 quyển. Tất cả các ván khắc phần lớn đều còn tốt, chữ khắc rõ, sắc nét. Chỉ có một số ít ván là bị nứt, cong vênh và mất một số chữ. Có 7 mảnh nhỏ, vỡ không xác định thuộc quyển nào.

Mộc bản “Y tông tâm lĩnh” trưng bày tại Bảo tàng Bắc Ninh (ảnh: Bảo tàng Bắc Ninh)

Hiện tại toàn bộ mộc bản “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” đã được chia thành từng quyển, xếp theo số trang, đánh số, chụp ảnh, in dập toàn bộ mặt ván theo trình tự khoa học và được bảo quản tại kho gỗ ở tầng 3. Các ván khắc thường xuyên được kiểm tra, chống mối mọt, vệ sinh định kỳ để bảo vệ mộc bản trong điều kiện tốt nhất.

Đến nay, tỉnh Bắc Ninh có 14 bảo vật, nhóm bảo vật Quốc gia gồm: Bộ tượng Phật Tam thế chùa Bút Tháp, Hương án chùa Bút Tháp và Tòa Cửu phẩm liên hoa chùa Bút Tháp (lưu giữ tại chùa Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành); Cửa võng đình Diềm; Bia Tiến sĩ Văn Miếu Bắc Ninh; Tượng phật Adiđà (lưu giữ tại chùa Phật Tích, huyện Tiên Du); Tượng Quan âm nghìn mắt nghìn tay (lưu giữ tại chùa Bút Tháp, huyện Thuận Thành); Bia “Xá Lợi Tháp Minh” (hiện lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh); Rồng đá (Xà thần) (hiện lưu giữ tại đền thờ Lê Văn Thịnh, huyện Gia Bình); Ba pho tượng Tam Thế (hiện được lưu giữ tại chùa Linh Ứng, xã Gia Đông, huyện Thuận Thành); Bộ tượng 10 linh thú Chùa Phật Tích; Cột đá chạm rồng chùa Dạm; Bộ tượng Phật Tứ Pháp vùng Dâu - Luy Lâu (hiện thờ tại Chùa Dâu, Chùa Phi Tướng, Chùa Dàn, huyện Thuận Thành) và Mộc bản sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” mới được công nhận.