Mọi cá nhân và tập thể đều phải tự giác tuân thủ pháp luật

LTS: Nghị quyết Trung ương 4 “Một số nhiệm vụ cấp bách trong công tác xây dựng Đảng hiện nay” có 4 nhóm giải pháp để xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh trong thời gian tới. Giải pháp thứ 6 trong 7 giải pháp thuộc nhóm giải pháp về tổ chức, cán bộ và sinh hoạt Đảng nêu rõ cần nâng cao chất lượng công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Phóng viên (PV) Báo Bắc Ninh đã phỏng vấn Tiến sỹ Luật học Phạm Minh Tuyên, Phó Chánh án TAND tỉnh xung quanh một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng hiện nay:

PV: Xin ông cho biết một số nét chính của các tội phạm về tham nhũng?

Tiến sỹ Phạm Minh Tuyên: Theo quy định tại Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2005: “Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi”. Dưới góc độ tội phạm học, tội phạm tham nhũng được quy định trong Bộ luật Hình sự, tại chương XXI các tội phạm về chức vụ, là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện trong khi thực hiện công vụ, xâm phạm hoạt động đúng đắn của các cơ quan Nhà nước, tổ chức, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, của các tổ chức, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Việc thực hiện các hành vi này của người có chức vụ, quyền hạn phải liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn mà người phạm tội được cơ quan, tổ chức giao cho và người phạm tội đã lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ quyền hạn của mình thực hiện cả dưới dạng hành động hoặc không hành động.

Người có chức vụ, quyền hạn có thể trực tiếp lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để phạm tội hoặc lợi dụng địa vị, uy tín, mối quan hệ trong công tác để làm hoặc không làm một việc thuộc trách nhiệm của mình một cách cố ý trực tiếp xâm phạm vào hoạt động đúng đắn và uy tín của cơ quan Nhà nước hoặc tổ chức xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân nhằm gây thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích của Nhà nước, lợi ích xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Tùy theo mức độ, có thể bị xử lý từ hành chính cho đến hình sự.

Nếu hội đủ các yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể bị xử lý về hình sự theo quy định từ điều 278 đến điều 284 Bộ luật Hình sự 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009), gồm các tội: Tham ô tài sản; Nhận hối lộ; Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Lạm quyền trong khi thi hành công vụ; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; Giả mạo trong công tác.

Đây là những tội phạm hết sức nguy hiểm vì khách thể của nó là hoạt động đúng đắn của cơ quan Nhà nước nên hậu quả vô cùng lớn, gây mất lòng tin của nhân dân và có thể ảnh hưởng đến cả chính thể Nhà nước, vì vậy cần phải được xử lý nghiêm.

Người có chức vụ, quyền hạn được hiểu là những người do bổ nhiệm, bầu cử, hợp đồng hoặc do hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một công vụ nhất định, có quyền hạn nhất định trong khi thi hành công vụ đó. 

PV: Các cơ quan tiến hành tố tụng thường gặp phải những khó khăn gì trong thực tế phòng, chống tội phạm về tham nhũng?

Tiến sỹ Phạm Minh Tuyên: Các tội phạm về tham nhũng có chủ thể tương đối đặc biệt, đó là  những người có chức vụ, quyền hạn nên nhìn chung nhận thức tương đối cao so với mặt bằng chung. Hơn nữa họ lại có quyền lực do cơ quan, tổ chức giao phó nên khi thực hiện hành vi phạm tội thường tinh vi và che đậy kín đáo, thông thường họ không trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội mà dùng chức vụ, quyền hạn của mình để chỉ đạo cán bộ dưới quyền làm những việc trái với quy định của pháp luật theo ý của họ. Vì vậy, phát hiện và xử lý đối với các tội phạm này rất khó khăn, đặc biệt là việc chứng minh động cơ vụ lợi của cá nhân và chứng minh thiệt hại xảy ra.

Trong trường hợp nhận hối lộ bị bắt quả tang thì rất dễ chứng minh nhưng đối với tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ lại rất khó chứng minh. Động cơ vụ lợi đa phần là vì lợi ích cá nhân nhưng cũng có khi là những lợi ích mang tính cục bộ, bản vị địa phương để củng cố địa vị cá nhân. Thiệt hại, có trường hợp tính được bằng tiền nhưng cũng có những trường hợp không tính được bằng tiền mà bao gồm những thiệt hại về vật chất như: khiếu kiện kéo dài gây mất trật tự trị an, suy giảm lòng tin của nhân dân…

PV: Vậy cần làm gì để thực hiện tốt công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng- thưa ông?

Tiến sỹ Phạm Minh Tuyên: Điều quan trọng nhất là pháp luật phải luôn ở vị trí thượng tôn. Các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội cần hoạt động đúng pháp luật. Từ người đứng đầu đến cán bộ, công nhân viên và người lao động phải tuyệt đối tuân thủ các quy định của pháp luật và nội quy, quy chế, quy định của cơ quan trong thực thi công vụ. Các cơ quan bảo vệ pháp luật có cố gắng đến mấy cũng không thể giải quyết tận gốc được nạn tham nhũng nếu không có sự vào cuộc của toàn xã hội. Việc điều tra, truy tố, xét xử kịp thời đối với các đối tượng có hành vi tham nhũng là cần thiết để răn đe và phòng ngừa tội phạm nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó thì chẳng khác gì “bứt cỏ đằng ngọn”.

Mỗi cá nhân, tập thể tự giác thực hiện đúng pháp luật và phát huy vai trò giám sát việc chấp hành pháp luật đối với tập thể và người có chức vụ, quyền hạn mới là giải pháp bài trừ tận gốc nạn tham nhũng. Ngoài ra, cần quan tâm tuyển chọn, bố trí, sử dụng cán bộ đúng năng lực sở trường, có cơ chế kiểm tra, giám sát đủ mạnh và nâng cao đời sống cho người lao động cũng là giải pháp cần thiết để phòng ngừa tham nhũng.

PV: Xin cảm ơn ông!