Mộng Tiêu Tương

Có những lúc tôi ngồi vơ vẩn nghĩ, năm tháng đời người như dòng sông miệt mài chảy không ngừng. Hồn người cũng tựa hồ một dòng sông bắt nguồn từ trong cõi mộng. Tôi gọi đó là mộng Tiêu Tương.
Tuổi thơ tôi đắm chìm vào câu hát của mẹ. Giọng mẹ tôi trầm ấm, hát mà như kể. Ngay lúc ấy tôi đã nhớ lời, cho đến giờ vẫn nhớ:
Ngày xưa có anh Trương Chi
Người thì thậm xấu, hát thì thậm hay
Cô Mỵ Nương vốn ở Lầu Tây
Con quan Thừa Tướng ngày ngày cấm cung
Anh Trương Chi có chiếc thuyền Bồng
Chèo đò ngang dọc suốt đêm đông anh dãi dầu
Đêm thanh anh hát một câu
Gió đưa thoang thoảng đến lầu cô Mỵ Nương…
Trong lời mẹ hát, tôi chập chờn đi vào giấc ngủ mơ làm một cô Mỵ Nương mỹ miều, nước mắt đẹp như hạt châu sa ngày ngày ngồi trên lầu cao nghe tiếng hát chàng Ngư phủ vọng lên từ mênh mang sóng nước.
Khi neo thuyền đời mình trên bến xuân Kinh Bắc, tôi muốn đi tìm dòng Tiêu Tương của cõi mộng, tìm dòng sông đã gặp đâu đó trong tiềm thức. Một chiều gió lộng, tôi đến chùa Tiêu. Những bậc gạch cũ kĩ dẫn lối lên chùa phủ rêu phong sao quen thuộc quá khiến tôi giật mình ngỡ như trong tiền kiếp mình đã từng ở nơi này, từng quét lá rụng trên bậc thềm chùa, nghe đến quen thuộc những câu kinh bài kệ, cả tiếng mõ ấm áp vang vọng vào thinh không. Hình như tôi đã bao lần dựa cổng chùa mà lắng tai nghe tiếng hát vọng lại từ giữa lòng sông, nghe tiếng xao xác của gió luồn qua bờ lau bãi sậy…
Cây thị dưới dốc chùa tán xòa ra bao dung ôm lấy một khoảng rộng mấy ngọn tháp nâu non. Cây thị này có lẽ đã đứng đây từ mấy trăm năm trước, xanh qua bao mưa gió, chứng kiến bao đổi thay dâu bể đời người. Trước cổng chùa cây cầu vắt qua một hồ nước trong như ngọc dẫn đến tòa sen đặt tượng quan âm bồ tát màu trầm, cặp mắt hiền từ dõi theo chúng sinh. Người già ở đây kể rằng hồ nước này là dấu tích còn lại của dòng Tiêu Tương xưa gắn với huyền tích Trương Chi nổi tiếng nằm dưới chân núi Tiêu Sơn…
Tôi ngồi dưới vòm lá thị xanh lục ngắm nhìn cảnh vật, hình dung ra nghìn năm trước nơi đây sơn thủy hữu tình, dòng Tiêu Tương chảy lững lờ ôm lấy chân núi. Hai bên bờ sông xóm làng san sát, những con thuyền cắm sào neo lại bến trăng. Xa xa giữa dòng, tiếng hát của liền anh liền chị ngồi tựa mạn thuyền cất lên thao thiết: “Trăng in (là in) mặt nước cũng có (a) càng nhìn (là) càng nhìn non nước càng xinh (ư hư là ôi hư)...
Tiếng sóng vỗ vào mạn thuyền nhè nhẹ như gõ nhịp đệm cho lời ca bay bổng đắm say. Trong những chiếc thuyền nhỏ đó, thuyền nào của chàng Trương Chi? Chàng trai nghèo làm nghề chài lưới năm năm tháng tháng cặm cụi với lòng sông. Khi vầng trăng trong vắt đắm mình xuống giữa dòng nước lấp lánh ánh bạc lúc canh khuya, tiếng hát của kẻ si tình mới cất lên buông vào gió khúc tương tư tha thiết làm khuấy động cả bóng trăng, mờ cả ánh sao trời, làm xao xuyến lòng nàng tiểu thư khuê các.Tiếng hát chàng Trương dìu dặt buông tơ ngơ ngác đôi bờ lau sậy, tiếng hát chàng Trương rót tràn trong chén ngọc. Hình như dưới lòng sông, bóng người xưa vẫn còn đó u sầu. Nay sông cạn bóng người xưa về đâu? Dòng Tiêu Tương đã lặng lẽ chảy vào trong cõi mộng…
Một chiếc lá vàng khẽ rơi xuống bậc thềm, tiếng hát chàng Trương ngưng bặt, ánh trăng cũng hóa ánh nắng cuối chiều hoàng hôn, chỉ còn những đám mây trời trắng bạc bồng bềnh như từ nghìn năm trước. Tôi bước theo những bậc đá tựa phím thời gian đang nhấn từng nốt chậm chạp để lên núi, ngắm bức tượng thiền sư Vạn Hạnh trên đỉnh non thiêng mong tìm lại người xưa qua khuôn mặt nhân từ mà nghiêm cẩn, điềm đạm mà khoan dung. Chú khỉ tinh nghịch khẽ bám vào vai ngài, dưới chân ngài hổ báo cũng trở nên hiền lành. Tôi tự hỏi tiếng đọc kinh giảng đạo của ngài đã bao lần vang động mặt nước dòng Tiêu Tương? Cá dưới dòng sông trăng mềm mại ấy đã bao lần ngừng bơi mà nghe tiếng ngài giảng đạo trị quốc? Người thầy mẫu mực ấy đã nuôi dạy cậu bé thông minh tinh nghịch từng bắt chim trên vườn chùa, câu cá dưới sông Tương mà ôm cả mộng sơn hà:
Trời làm chăn gối, đất làm đệm
 Nhật nguyệt nhòm ta ngủ trước song
Đêm khuya chẳng dám dang chân duỗi
Chỉ sợ lăn kềnh cả núi sông”*.
Người học trò của ngài - Lý Công Uẩn đã trở thành một vị vua nổi tiếng rạng danh sử Việt, là niềm tự hào của người dân khắp vùng Kinh Bắc…
Hoàng hôn, bên kia bờ Tiêu Tương xưa cổ khói đốt đồng bảng lảng giăng lẫn với sương chiều. Gió thổi lồng lộng. Vầng trăng mười sáu đã lấp ló ngang trời. Bỗng nhiên tôi ước gì mình được trở về nghìn năm trước thành nàng Mỵ Nương ngồi bên một ô cửa tòa lầu cao nào đó chờ đợi con thuyền mành lướt ngang qua, chờ đợi một tiếng hát vút cao giữa không gian rồi lan ra khắp mặt dòng Tương Giang đang mênh mang sóng nước…

(*Nam Trân dịch-Văn Thơ Lý Trần tập 1- Tr228-NXB Khoa học xã hội 1977)