Một đời đắm đuối với Tuồng

Trong căn nhà ba gian không mấy rộng rãi của ông Nguyễn Văn Ước ở khu phố Thanh Nhàn (phường Đồng Kỵ, thành phố Từ Sơn), mọi đồ vật được bài trí đơn sơ, duy chỉ có bộ trang phục diễn Tuồng được ông cất giữ cẩn thận trong một chiếc tủ kính nhỏ sau mỗi lần đi diễn về. Nhìn cái cách ông gìn giữ, nâng niu món đồ ấy, ai cũng cảm nhận được tình yêu lớn lao ông dành cho nghệ thuật tuồng.

Ngót 70 tuổi, ông Ước vẫn khá nhanh nhẹn, minh mẫn nhất là khi nhắc đến đam mê hát tuồng đã gắn với cuộc đời ông hơn 50 năm qua. Ông tâm sự: “Vùng quê Đồng Kỵ vốn nổi tiếng với nghệ thuật hát Tuồng hàng trăm năm. Năm tôi 15 tuổi, hễ có buổi diễn là lại háo hức đi xem. Có những hôm trốn ăn cơm chiều, đến điểm diễn sớm để chọn được chỗ ngồi gần sân khấu. Mỗi lần xem Tuồng, tôi đều chăm chú theo dõi kỹ từng động tác biểu diễn, để ý từng nét biểu cảm của diễn viên và nghe như nuốt từng điệu hát”.
Rồi ông Ước xin theo học những lớp bồi dưỡng, đào tạo và truyền dạy hát Tuồng cùng các thành viên trong đoàn. Sau 2 năm theo học, ông nắm được kiến thức cơ bản, nền tảng nghệ thuật Tuồng. Năm 17 tuổi, lần đầu tiên ông Ước được đảm nhận vai chính Ô Lợi Hắc trong vở Tuồng “Thần nữ hiến linh kỳ”. Từ đây, dưới sự ghi nhận, động viên của các thành viên trong đoàn, ông càng có thêm động lực mạnh mẽ để gắn bó dài lâu với môn nghệ thuật này. Thời hưng thịnh, ông Ước cùng hàng chục nghệ nhân trong đoàn Tuồng đi biểu diễn ở khắp các làng, xã xung quanh và các tỉnh bạn như Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên. Có những dịp đi diễn cả tuần không về nhà nhưng ai nấy đều vui vẻ khi những buổi biểu diễn được công chúng đón nhận, mỗi đêm diễn đều chẳng còn chỗ trống.
Theo thời gian, nghệ thuật Tuồng dần bị mai một. Ông Ước cùng hơn 30 thành viên vẫn luôn đau đáu và quyết tâm giữ lửa nghề truyền thống bằng việc thành lập và duy trì đoàn tuồng Đồng Kỵ 1. Từ năm 2003, ông Ước và một số thành viên trong đoàn tham gia hát giao lưu và đi biểu diễn tại các chương trình, lễ hội ở một số tỉnh thành theo lời mời và đơn đặt hàng. Năm 2019 đến nay, đoàn tuồng Đồng Kỵ 1 chủ yếu biểu diễn tại địa phương. Tuy chỉ diễn vào các ngày lễ ở đình, chùa, hội làng… nhưng mỗi dịp đoàn đến người xem đều rất đông, ông Ước nhận ra rằng, tình yêu nghệ thuật Tuồng của người dân quê hương vẫn còn đó.

Dịch COVID-19, Đoàn tuồng Đồng Kỵ 1 không cùng nhau sinh hoạt, ông Ước vẫn thường tập luyện tại nhà để thỏa niềm đam mê.

Cuộc sống chẳng mấy dư dả, nhưng ông Ước dành dụm và mua tặng đoàn 2 bộ trang phục biểu diễn. Không như trang phục các môn nghệ thuật biểu diễn khác, trang phục Tuồng có kinh phí khoảng từ vài triệu đến vài chục triệu. Vì vậy để có một bộ trang phục biểu diễn là một điều quý giá đối với các thành viên trong đoàn. Điều trăn trở của ông là làm sao tìm được nguồn hỗ trợ để xoay vốn đầu tư cơ sở vật chất, bảo đảm đi diễn quanh năm. Giữ nghề để còn truyền lại cho con cháu và ngày nào còn những lễ hội truyền thống dân gian, người dân còn đón nhận thì nghệ thuật Tuồng vẫn tồn tại. Chẳng thế mà ở đoàn tuồng Đồng Kỵ 1 còn có quy ước, ấy là khi các thành viên già không còn tham gia sinh hoạt, thì con cháu kế cận sẽ tiếp tục tham gia để giữ lửa nghề. Hiện nay, Đoàn tuồng Đồng Kỵ 1 có 34 thành viên, trong đó nhiều thành viên tiếp nối thế hệ trước, một số trở thành diễn viên chính, một số trong ban tổ chức, tự nguyện với vai trò phục vụ đoàn, lo mọi việc để các buổi diễn được thuận lợi.
Khi được hỏi, điều gì ở hát Tuồng khiến ông đam mê đến thế, ông Ước bộc bạch: “Tôi cũng không biết phải diễn tả thế nào cho đúng, chỉ có thể chia sẻ rằng ở Tuồng tôi học được nhiều triết lý nhân sinh sâu sắc. Tuồng mang theo âm hưởng hùng tráng với những tấm gương nhân vật tận trung báo quốc, xả thân vì đại nghĩa, những bài học về lẽ ứng xử của con người giữa cái chung và cái riêng, giữa gia đình và Tổ quốc, chất bi hùng là một đặc trưng thẩm mỹ của nghệ thuật Tuồng. Sự nặng lòng với nghệ thuật tuồng của ông Nguyễn Văn Ước thật  đáng trân quý biết bao, nhất là trong giai đoạn đời sống âm nhạc đang phát triển đa dạng, mạnh mẽ như hiện nay. Bởi, nhờ có những người tâm huyết với nghệ thuật truyền thống như vậy, nhiều giá trị văn hóa của quê hương đất nước được gìn giữ, phát huy.