Mưa trên Cổng Ô

Từ Hà Nội về Bắc Ninh theo quốc lộ 1A cũ có một ngã tư đầu tiên là điểm giao nhau giữa quốc lộ 1A và quốc lộ 38, từ xưa lắm đã có tên gọi là ngã tư Cổng Ô. Ngã tư này chẳng biết xưa kia có cái cổng nào không mà lại có tên như vậy. Kể cả tên đường, tên phố lâu nay cũng không thấy có cái biển nào mang hai chữ Cổng Ô. Ấy vậy mà cái tên mang mầu sắc thị thành ấy lại cứ tồn tại trong tâm thức của bao thế hệ người dân Bắc Ninh rất đỗi thân quen và rất đỗi tự hào.

Ừ thôi, có khi chỉ là ký ức lại hay.

Từ Cổng Ô theo quốc lộ 1 đi tiếp lên phía Bắc là khu dân cư thuộc phường Ninh Xá. Ninh Xá xưa là khu dân cư gồm vài trăm hộ kinh doanh ngoài mặt phố, còn lại chiếm số đông lại là dân thuộc làng Đọ. Làng Đọ ngày nay cũng có lịch sử được hình thành từ khi triều đình nhà Nguyễn xây thành Bắc Ninh. Dân làng Đọ là những cư dân từ Đại Phúc hay những người di cư từ nhiều vùng miền về đây làm ăn, sinh sống trước cổng thành Bắc Ninh.

Người  may mắn làm ăn thì ở phố, người không gặp vận thì làm ruộng mướn cho dân thuộc xóm 10, Đại Phúc, bởi vậy mà bây giờ Khu Đọ và khu 10 Đại Phúc vẫn thờ chung một Thành hoàng làng. Phố Ninh Xá là khu vực sầm uất nhất của thành Bắc Ninh. Sự sầm uất kéo dài mãi cho đến hôm nay. Vào thời bao cấp ở đây có hiệu sách nhân dân, có cửa hàng ăn uống số 1, có rạp chiếu phim do người Pháp xây dựng, Ninh Xá luôn là nơi tập trung vui chơi, mua sắm của nhân dân khắp nơi trong tỉnh đổ về.

Ninh Xá bây giờ cũng đã mở rộng xuống tiếp giáp với phường Võ Cường, phố sá san sát, buôn bán đủ nghề. Cổng Ô bây giờ nghiễm nhiên lại nằm ở trung tâm phố phường. Không biết sau này có còn mấy ai nhớ đến cái địa danh Cổng Ô xưa cũ nữa?

Người Bắc Ninh, nhất là người quanh khu vực Cổng Ô rất sợ mưa vì khu vực này vốn là cái rốn nước của Thành Bắc Ninh. Nước từ hồ thành cổ vẫn thoát qua lối này, đã vậy bao nhiêu năm loạn lạc chẳng mấy khi hệ thống thoát nước được bảo dưỡng nên ách tắc thường xuyên. Giờ đây, sau khi hệ thống thoát nước đô thị của thành phố được nâng cấp thì chuyện úng ngập vào mùa mưa đã được khắc phục, nhưng ký ức của những cơn mưa vẫn gợi lại cả một thời xa vắng buồn đến nao lòng.

Chiều xuống, trở giời, mây kéo lên vần vũ, tôi ghé quán chè chát hiếm hoi ở cạnh cửa hàng ăn uống số 1 cũ gọi chén nước để tiện thể dừng chân ngắm phố. Chủ quán là bà cụ già tóc trắng như sương thấy khách bắt chuyện: Đài báo có mưa đấy. Cảm ơn cụ, mưa cho mát chứ cứ thế này thì oi bức lắm. Dứt lời là thấy những hạt nước rơi trên mái hiên lộp bộp. Bác xích lô cũng vội vã đẩy cỗ xe lên hè rồi ghé quán tránh mưa. Tôi chợt chú ý cái vẻ ngoài của bác tài ba bánh bởi có nhiều nét không có vẻ của mấy anh xích lô băm bổ thường gặp. Ông vóc dáng mảnh khảnh, tràng mày rậm, đôi mắt nhìn xa xăm đượm buồn. Không gọi nước chè mà ông với tay lấy chai rượu rót đầy một chén tu đánh ực rồi khà khà, chép chép ngon lành.

Mưa bắt đầu nặng hạt, không khí oi nồng chợt tan biến, gió tạt dọc tạt ngang. Như đã ngấm hơi men bác xích lô bất chợt cất lời:

Ôi thị xã một ngày mưa mát rượi

Ngàn yêu thương trong những hạt mưa bay

Không có người hứng nước dưới mái hiên

Hai hàng cây không vuốt mặt đứng nguyên

Cành gẫy nào đã lành chưa vết đạn

Mưa cứ rơi tầm tã

Rãnh nước chảy ngập ngừng nhớ thuyền giấy đàn em

Nghe kể rằng ông quê làng Lạc Thổ, huyện Thuận Thành nhưng lại sinh ra ở Hải Phòng rồi lớn lên ở Bắc Ninh. Mồ côi cha từ bé, mẹ không đi bước nữa mà ở vậy nuôi con. Một đời vợ trước ông được hai đứa con nhưng vì nghèo mà phải chia tay nhau. Ông sống với thơ và rượu, đạp xích lô đắp đổi qua ngày. Mãi sau này tôi mới biết tên ông là Nguyễn Ngọc Ly, một nhà thơ của Bắc Ninh đã có hai tập thơ được xuất bản.

Đã quá hai trăm năm lịch sử của một đô thị, tuy nhỏ bé nhưng hằn sâu bao dấu tích hào hùng, những ngõ phố nửa tỉnh nửa quê nhưng đã là tình yêu, là nỗi nhớ của bao thế hệ. Lâu lắm, một chiều hè lác đác mấy hạt mưa, ngồi bên Cổng Ô, nhìn những hạt mưa đánh dấu những chấm đen trên đường phố, tôi chợt nhớ tới ông, nhớ câu ca: Trời mưa bong bóng phập phồng/ Mẹ đi lấy chồng con ở với ai…