Mùa Xuân trẩy hội

“Lễ hội của Bắc Ninh, cả nước không đâu bằng…” - GS. Trần Quốc Vượng

Miền lễ hội đặc sắc và quy củ bậc nhất

Với người Bắc Ninh, đón Xuân, ăn Tết cũng chính là chuẩn bị cho một mùa lễ hội. Trang hoàng nhà cửa và ban thờ tổ tiên, treo tranh dân gian Đông Hồ từ những  ngày cuối năm, người Bắc Ninh với tâm thế mời gọi người trong cả nước và du khách bốn phương về thăm quê Quan họ mỗi dịp xuân mới. Qua thời khắc giao thừa thiêng liêng đã thấy không khí lễ hội tràn khắp phố thị tới thôn quê, cờ hội bay phấp phới các đình chùa đền miếu mời gọi du khách trảy hội du xuân, đến với các di tích cổ kính và tham dự các lễ hội truyền thống của xứ Bắc.

Chứng tích khảo cổ và di tích lịch sử văn hóa ở Bắc Ninh đã cho thấy nơi đây là địa bàn sinh tụ chủ yếu của người Việt cổ ở đồng bằng Bắc Bộ, là cái nôi hình thành nền tảng văn hóa, văn minh Việt Nam. Đất Kinh Bắc xưa địa linh nhân kiệt, nơi hội tụ của kho tàng văn hoá dân gian đặc sắc, là vương quốc của chùa tháp và lễ hội. Làng quê nào cũng có hội, hội mở quanh năm nhưng mật độ dày đặc, tưng bừng dồn dập nhất là dịp đầu xuân mới, thu hút không chỉ cả vùng, cả nước mà cả du khách nước ngoài.

Xuân Nhâm Thìn đã về. Nào ta cùng trảy hội Bắc Ninh. Vui lắm!

Này là lễ hội Mẫu Đơn chùa Phật Tích mở ngày mùng 4 Tết tưởng nhớ mối tình kỳ ảo của chàng Từ Thức và nàng Giáng Hương, sau nghi lễ là bao nhiêu trò vui mời gọi như hát quan họ, vật cổ truyền, chọi gà, cờ tướng, đập niêu và cả những trò chơi mới như bóng chuyền, bóng đá, cầu lông thu hút mọi lứa tuổi vào cuộc.

Hội Quan họ đến rồi, trai thanh gái lịch dập dìu, nam khăn xếp áo the, ô đen lịch sự, nữ áo mớ ba mớ bảy, thắt lưng bao xanh bao hồng, nón quai thao, đầu đội khăn đen mỏ quạ duyên dáng, miệng cười như thể hoa ngâu. Lễ hội Quan họ các làng Lim, làng Diềm, hội Ó, hội Bồ Sơn với những nghi thức tế lễ uy nghiêm, các hoạt động văn nghệ dân gian, giao lưu và ca hát Quan họ phong phú, độc đáo. Hội Lim rực rỡ cờ phướn cả ngàn người tham gia lễ rước, nhiều nghi lễ và tục trò nổi tiếng đã được bè bạn quốc tế biết tiếng. Cùng lên đồi Lim ngày hội, bao trò chơi truyền thống như đu tiên, vật, bịt mắt bắt dê, đập niêu, chọi gà, thi cờ người, bình thơ, thi dệt cửi... mời gọi, nhưng du khách vẫn mong đợi nhất là được thưởng thức dân ca Quan họ chính gốc. Ghé các lán quan họ, vòng trong vòng ngoài đông chật khách chen vai thưởng thức tiếng hát của các liền anh liền chị không qua loa máy, nghe hát đối đáp và tiếng mời chào thanh lịch, giọng hát đa tình quyến rũ trong không gian nửa hư nửa thực về khát vọng tình đời, tình yêu quê hương, tình yêu đôi lứa qua lời ca Quan họ, chẳng cứ gì khách chủ nhà cũng say.

Văn hoá lễ hội Bắc Ninh thật đa dạng và phong phú. Du khách muốn tìm hiểu lịch sử, thăm cội nguồn dân tộc Việt tìm về  hội đền Kinh Dương Vương ở làng Á Lữ, huyện Thuận Thành để tưởng niệm vị thủy tổ của dân tộc, nơi uy nghiêm lăng mộ “Nam Bang thủy tổ” và đền thờ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân - Âu Cơ.

 Đình Bảng, nơi quê hương Lý Công Uẩn, người khai lập triều Lý rực rỡ trong lịch sử Việt Nam và kinh đô Thăng Long với các di tích và lễ hội đền Đô thờ tám vị vua Lý. Hòa vào đoàn rước hoành tráng với đội múa Rồng thể hiện hào khí Thăng Long, cờ đại thêu hai chữ “Đại Việt” và tám lá cờ thêu chữ “Lý” phất phới trên đầu, phường bát âm, phường sinh tiền rộn rã một vùng, thật tự hào thay! Nhiều trò chơi như đấu vật, cờ người, thả chim, đu tiên, hát tuồng, chèo cổ và thưởng thức đặc sản bánh Phu Thê, nem Báng, rượu Cẩm… thật quyến rũ. 

Còn hàng trăm lễ hội đặc sắc và quy củ như thế, hoạt động nghi lễ thiêng liêng,  diễn xướng dân gian độc đáo, người chen người vui chơi náo nhiệt, đúng là “bách hý”. Mỗi lễ hội mang một nét tiêu biểu và giá trị riêng, hướng tới một đối tượng thờ phụng như các vị anh hùng dân tộc chống ngoại xâm, người có công truyền nghề cho dân, các danh nhân văn hóa. Uống nước nhớ nguồn, trảy hội Bắc Ninh là tìm về bản sắc dân tộc, về cầu nối giữa quá khứ với hiện tại, tri ân công lao tiền nhân để được hãnh diện và tự hào về truyền thống lịch sử, văn hóa của quê hương, đất nước.

Sản phẩm du lịch văn hóa tâm linh trong nhịp sống mới

Người Bắc Ninh tự hào quê hương mình là cái nôi của văn hóa thuần Việt, nơi hội tụ nhiều thời điểm lịch sử quan trọng của đất nước. Những sự kiện lịch sử, chính trị và phong tục, tín ngưỡng ấy là điều kiện để Bắc Ninh có nhiều lễ hội lớn, tổ chức quy củ và đặc sắc vào bậc nhất nước ta. “Lễ hội Bắc Ninh, cả nước không đâu bằng, tôi nói thật đấy…”, GS. Trần Quốc Vượng đã nhận định và nhiều lần tâm đắc như thế qua những cuộc điền dã, những hội thảo khoa hoc về lễ hội và lịch sử, văn hóa của vùng đất văn hiến này. Cùng với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh đã nghiên cứu, thống kê trong toàn tỉnh có 442 lễ hội với 421 lễ hội dân gian và 21 lễ hội tôn giáo, trong đó rất nhiều lễ hội được nhân dân cả nước và du khách quốc tế  biết tiếng như hội Lim, hội đền Đô, hội chùa Dâu, hội chùa Bút Tháp, lễ hội đền Vua Bà…

Nền văn hiến Kinh Bắc được kết tinh và tỏa sáng từ những di sản văn hóa tiêu biểu và độc đáo đó. Hệ thống di tích và kho tàng lễ hội của Bắc Ninh cùng những tiềm năng khác đang mở ra nhiều cơ hội để phát triển du lịch. Từ hội Lim, hội Bà Chúa Kho thường tắc đường, lộn xộn trong tổ chức dich vu seo vụ trước đây đến Festival Văn hóa Kinh Bắc, hội Dâu, hội Đình Bảng ngày nay là một bước tiến đáng kể trong tổ chức lễ hội và phát huy giá trị của di sản văn hóa, giới thiệu và quảng bá sinh động hình ảnh đất nước và con người Bắc Ninh với nhiều chương trình văn nghệ, thể thao đặc sắc.

Trảy hội Bắc Ninh, du khách ghi nhận từ sau khi tái lập tỉnh đến nay, miền quê Quan họ đã phát triển về mọi mặt. Bóng dáng những khu công nghiệp đang xây dựng hoặc đã đi vào hoạt động tạo nên diện mạo mới cho vùng đất cửa ngõ phía Bắc của thủ đô Hà Nội. Người Bắc Ninh mong muốn quê hương mình trở thành tỉnh công nghiệp hiện đại, rồi sẽ là thành phố trực thuộc trung ương trong thập kỷ tới nhưng ý thức sâu sắc và trân trọng giá trị di sản văn hóa - tài sản văn hóa mà cha ông đã trao truyền lại. Trong phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, người Bắc Ninh tự hào quê hương mình là nơi khởi nguồn của phong trào xây dựng Làng văn hóa, có trên 400 làng, khu phố đạt tiêu chuẩn văn hóa, trên 200.000 gia đình được công nhận Gia đình văn hóa - những địa chỉ văn hóa tiêu biểu có sức lan toả trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Người Quan họ đã cùng nhà nước huy động các nguồn lực tu bổ di tích, tổ chức lễ hội, xây dựng các khu du lịch sinh thái như khu văn hoá Thiên Thai, khu văn hoá du lịch đền Đầm, khu văn hoá du lịch Phật Tích… Nhiều tour, tuyến du lịch đưa khách tìm hiểu, nghiên cứu, tham quan di tích và lễ hội thu hút du khách trong và ngoài nước. Đáp lại lòng mến mộ của du khách, các di tích được tu bổ khang trang và tổ chức lễ hội ngày càng chu đáo, thể hiện tính nhân văn, bản sắc văn hóa và khuynh hướng thẩm mỹ của nhân dân.

Kho tàng lễ hội Bắc Ninh - niềm tự hào của người Quan họ đã khiến cho du khách mỗi độ xuân về “đến hẹn lại lên”, xứng danh vùng quê giàu thuần phong mỹ tục, góp phần làm rạng rỡ lịch sử và nền văn hiến Việt Nam./.

Lê Thị Hồng Phúc