Mùng 4 đi hội Kéo co

“Mồng 4 đi hội kéo co/ Mồng 5 hội Ó chẳng cho nhau về…”, cứ vào ngày mồng 4 tháng Giêng (Âm lịch) hàng năm, khi trời đất còn đang tràn ngập sắc Xuân, người trong làng, ngoài xã lại nô nức về với khu phố Hữu Chấp (phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh) để thưởng thức không khí rộn ràng của lễ hội truyền thống với nghi lễ và trò chơi kéo co bằng tre vô cùng độc đáo.

Các bậc cao niên thực hiện nghi lễ trước khi vào trò chơi

Nghi lễ kéo co làng Hữu Chấp được tổ chức hàng năm vào những ngày đầu xuân thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ công đức của 5 vị Thành Hoàng làng có công trong cuộc kháng chiến chống giặc Lương xâm lược vào thế kỷ VI. Nét độc đáo trong hội thi kéo co làng Hữu Chấp là không thi kéo bằng dây, mà dùng cả thân cây tre làm dây kéo. Tương truyền xưa kia, dân làng Hữu Chấp có nghề kéo gỗ thuê ở các làng bên sông, rất được các phường kéo gỗ ở các nơi tín nhiệm. Vì vậy mà lễ hội làng có tục kéo co. Đây là hoạt động quan trọng mang tính cố kết cộng đồng, tôn vinh sức mạnh đoàn kết trong lao động sản xuất, chinh phục thiên nhiên, chống giặc ngoại xâm qua suốt chiều dài lịch sử dân tộc.

Trai đinh trong làng thực hiện rước “dây kéo” từ đình làng ra sân

Ông Nguyễn Văn Tín, Phó Trưởng Ban tổ chức Lễ hội kéo co khu phố Hữu Chấp cho biết: Khác với trò kéo co ở nhiều địa phương, người dân Hữu Chấp sử dụng thân cây tre làm dây kéo. Năm nay, tre được chọn mua tại Hiệp Hoà (Bắc Giang) từ trước Tết Nguyên đán khoảng 15- 20 ngày. Việc lựa chọn tre làm dây kéo được người dân tiến hành hết sức cẩn trọng và tỉ mỉ. 2 cây tre được chọn phải đạt các tiêu chuẩn: thẳng, không quá già cũng không quá non, ngọn nở, lá bông, thân cây không bị kiến đục, sâu. Sau đó dóc mấu, cành gọn gàng rồi dùng mảnh sành cạo sạch tinh tre để lộ phần cật trắng. Hai đầu của hai cây tre được cắt vuông vắn không được dập gãy, tổng số đốt của 2 cây tre phải là số lẻ.

Nghi lễ phun rượu tẩy uế để khích lệ tinh thần các đội

Để việc kéo co được tiến hành thuận lợi, người dân còn làm hai đòn tay ngang biểu trưng cho hai hướng Đông và Tây, làm điểm tỳ lực cho người chơi bám vào để kéo. Giữa điểm giao kết 2 gốc tre, có ba hình tròn xoắn trôn ốc tết bằng lạt, kích thước to nhỏ khác nhau, người dân địa phương gọi đó là hình con nhện. Khi làm xong, dây kéo tre được treo lên phía trước cửa nhà tiền tế của đình làng để báo cáo với Thành Hoàng việc chuẩn bị cuộc thi đã hoàn tất.

Thành viên hai đội vật tay trước khi vào trận đấu

Theo truyền thống, nghi thức kéo co ở Hữu Chấp luôn phải vận hành theo hướng Đông - Tây. Trong đó đội hình kéo co là những thanh niên khỏe mạnh trong làng, chia làm hai bên Đông và Tây, mỗi bên 35 người nam tuổi từ 30-37, không đau ốm, bệnh tật và gia đình không có tang bụi. Cùng với ban nhạc là các bô lão đánh chiêng trống, 4 ông Hóa cầm cờ lệnh và 4 ông Vè làm nhiệm vụ cầm trịch. Trò chơi diễn ra sôi động, đông vui, náo nhiệt. Hai đội kéo 3 keo, người dân đứng xung quanh hò reo, cổ vũ chờ đến keo thứ ba thì ùa vào kéo cho đội bên Đông giành phần thắng với niềm tin bên Đông thắng thì Thánh sẽ phù hộ cho mùa màng bội thu.

Các đội sẵn sàng tinh thần bước vào trận kéo co

Hai đội dồn sức để kéo dưới sự cổ vũ của nhân dân địa phương và du khách

Nghi lễ và trò chơi kéo co Hữu Chấp một di sản độc đáo mang nhiều ý nghĩa tốt lành của nhân dân địa phương và cũng là nét đẹp trong văn hóa của người Kinh Bắc. Với những giá trị truyền thống về văn hóa, lịch sử, nghi lễ và trò chơi Kéo co làng Hữu Chấp đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chứng nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia và được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa đa Quốc gia năm 2015. Sau 10 năm được công nhận, nghi lễ truyền thống được người dân duy trì, gìn giữ, phát triển nhằm tôn vinh sức mạnh đoàn kết.