Nghe hát Quan họ lại nhớ Lê Hồng Dương

Vào những năm 60 của thế kỷ 20, tỉnh Bắc Ninh và tỉnh Bắc Giang được hợp nhất gọi là tỉnh Hà Bắc, đồng chí Vũ Thơ được cử làm Bí thư Tỉnh uỷ. Bí thư Thị ủy thị xã Bắc Ninh Lê Hồng Dương được bổ nhiệm là Trưởng Ty Văn hóa tỉnh Hà Bắc.

Một tỉnh hợp nhất có nhiều việc phải làm, nhưng vốn là dân vùng Quan họ nên Trưởng Ty Văn hóa Lê Hồng Dương vẫn quan tâm đến hát Quan họ. Ông đã cho tổ chức hội nghị hát Quan họ lần đầu tiên, lúc này lực lượng âm nhạc của Ty còn mỏng nên ông mời các cán bộ Viện Nghiên cứu âm nhạc và một số nhạc sĩ ở Trung ương giúp sức, nào ghi âm thu băng, phỏng vấn nghệ nhân, nghiên cứu bảo tồn vốn cổ có đông đảo liền anh liền chị Quan họ tham dự.

Ngày ấy tôi là chuyên viên văn hóa của Bộ Văn hóa được phân công theo dõi hoạt động văn hóa của các tỉnh đồng bằng trung du Bắc Bộ nên được anh Lê Hồng Dương mời về dự hội nghị này. Tôi đã được ngồi trò chuyện cùng hai nghệ nhân Quan họ ông Thà, ông Son hơn 2 tiếng đồng hồ, các ông đã hát cho tôi nghe bài “Nhất quế nhị lang”, “Trèo lên quan dốc” và một số bài hát khác nữa. Các ông kể về cách sinh hoạt của liền anh, liền chị Quan họ, cách học hát sao cho đúng, cách truyền nghề, có những điểm tôi ghi vào sổ tay còn lưu giữ đến sau này.

Từ đấy hàng năm đều có hội nghị hát Quan họ của các nghệ nhân trong vùng, có những bài nghiên cứu được phát biểu và khi thành lập đoàn nghệ thuật của tỉnh, Hà Bắc không lập đoàn chèo, đoàn kịch nói mà lập đoàn dân ca Quan họ Bắc Ninh, đó là nét độc đáo của tỉnh Hà Bắc lúc bấy giờ. Đoàn này được duy trì mãi về sau, nhiều diễn viên đã trưởng thành như Thúy Cải, Thúy Hường và một số anh chị em khác. Qua các thế hệ lãnh đạo văn hóa, Quan họ Bắc Ninh vẫn tồn tại và phát triển.

Đến bây giờ, dân ca Quan họ vùng Kinh Bắc đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam được UNESCO công nhận. Vừa rồi tôi được nghe hát Quan họ trên đài, thấy một số diễn viên trẻ nhắc đến ông thày của họ-ông Thà, ông Son tôi thấy lòng mình xúc động. Bây giờ ông Dương, ông Thà-ông Son đã đi về thế giới khác nhưng tôi muốn kể lại chuyện xưa, nhớ đến những người đã có công góp viên gạch mở đầu cho việc bảo tồn dân ca Quan họ để môn dân ca này có vinh dự như ngày nay.