Nghệ nhân Quan họ “năm liệu bảy lo”

Nghệ nhân Quan họ Nguyễn Thị Hoàn, sinh năm 1952, khu 1, phường Thị Cầu (thành phố Bắc Ninh) vẫn được các liền anh, liền chị trìu mến gọi là chị Hai “năm liệu bảy lo”. Bà không chỉ có giọng hát và dày vốn liếng Quan họ mà còn đảm đang, tháo vát, khéo léo trong lo toan, thu vén mọi công việc gia đình và hoạt động của CLB Quan họ tỉnh.

Tôi gặp nghệ nhân Quan họ Nguyễn Thị Hoàn trong nhiều canh hát Quan họ, bà luôn nở nụ cười hiền hậu, thân mật với người đối diện. Ở bà có nhiều nét đẹp của người Quan họ, từ sự nhún nhường, lịch thiệp đến vẻ đẹp gần gũi. Là thế hệ tiếp nối của Quan họ gốc Thị Cầu, từ khi mới lên 8 đến 10 tuổi, liền chị Hoàn đã bế em đi nghe Quan họ và yêu thích những làn điệu câu ca. Năm 1971 khi Đoàn Dân ca Quan họ Hà Bắc lên học các nghệ nhân Quan họ tại địa phương thì liền chị Hoàn mon men đến học. Năm 1972, lập gia đình, cuộc sống bộn bề lo toan, liền chị Hoàn đành gác lại tình yêu Quan họ để trọn vẹn việc riêng. Năm 1988, liền chị Nguyễn Thị Hoàn trở lại sân chơi Quan họ, tham gia Đội Quan họ Thị Cầu do cụ trùm Nguyễn Văn Sửu dẫn dắt. Thời gian dài không chơi Quan họ, sau khi vào Đội, liền chị Hoàn chăm chỉ học lại các câu ca Quan họ từ dễ đến khó. Với các câu khó như: Thú giải phiền, Đường bạn, Kim lan, La rằng… liền chị Hoàn chăm chỉ rèn luyện để câu ca được “vang, rền, nền, nảy”, kỹ thuật “buông câu, nhả chữ” cho mềm mại, mượt mà.
Nghệ nhân Nguyễn Thị Hoàn chia sẻ: Hát Quan họ cổ thì càng hát càng say mê, bởi câu từ rất hay, đi vào lòng người, khi hát đúng tâm trạng có thể rơi nước mắt. Chơi Quan họ giúp tôi trau dồi kỹ năng sống, biết tu dưỡng đạo đức, sống kính trên nhường dưới, vì mọi người. Quan họ là vẻ đẹp tổng thể hài hòa ở giọng ca, phong cách sống và lối ứng xử…

Nghệ nhân Quan họ Nguyễn Thị Hoàn (bên trái) thường xuyên rèn câu ca với bạn hát.

Với tình yêu và sự đam mê Quan họ, từ những năm 1990, liền chị Hoàn đã là giọng ca có tiếng trong giới Quan họ với vốn bài bản, sự từng trải và kinh nghiệm đối đáp gửi vào câu hát. Chẳng thế mà, năm 1997 và 1998, liền chị Hoàn đã đạt giải A tại hội thi hát Quan họ đối đáp đầu xuân ở nội dung sân khấu với bài “5 sào” và giải Ba hát đối đáp. Theo nghệ nhân Hoàn, Quan họ học chưa biết khi nào là đủ, vì vậy, với vốn vài trăm bài bà vẫn chăm chỉ học hỏi các nghệ nhân để hoàn thiện lối chơi. Ngoài ra, bà còn thường xuyên đi giao lưu hát đối đáp với các liền anh, liền chị các làng Quan họ gốc để trau dồi vốn liếng, học hỏi kỹ năng, kinh nghiệm, lối ứng xử… Là thế hệ kế cận của Quan họ Thị Cầu, nghệ nhân Hoàn luôn tự hào với những câu hát Quan họ đặc trưng của địa phương như: Chia rẽ đôi nơi, Người ngoan, Mười nhớ…
Năm 2008, liền chị Nguyễn Thị Hoàn bắt đầu tham gia truyền dạy cho các thành viên CLB Quan họ phường Thị Cầu và khu 1. Với vốn liếng và kinh nghiệm bản thân, nhiều thế hệ trẻ của Thị Cầu được bà dìu dắt dự thi hát Quan họ đối đáp đầu xuân đạt giải. Xứng đáng là liền chị Quan họ Thị Cầu, nghệ nhân Hoàn còn được các anh Hai, chị Hai trong giới chơi Quan họ gọi với biệt danh chị Hai “năm liệu, bảy lo”. Lớn lên trong tiếng hát Quan họ cùng sự khéo léo của người Thị Cầu, liền chị Hoàn cũng khéo thu vén, đảm đang, tháo vát trong công việc gia đình và ngoài xã hội. Không những là người nổi tiếng chế biến những món ăn ngon đặc trưng riêng có của Thị Cầu, bà còn là Phó Chủ nhiệm CLB Quan họ tỉnh đến nay đã 27 năm. Được các thành viên trong CLB Quan họ tỉnh tín nhiệm, bà luôn sống hết mình, là sợi dây gắn kết giữa mọi người, vì sự phát triển CLB.
Trải qua thăng trầm cuộc sống, Quan họ như sức mạnh để nghệ nhân Hoàn vượt qua khó khăn, vất vả, bỏ lại đằng sau những ưu phiền. Ở tuổi 70, nghệ nhân Quan họ Nguyễn Thị Hoàn vẫn thường xuyên tổ chức các canh hát mời liền anh, liền chị ở các làng Quan họ gốc đến giao lưu, học hỏi, gìn giữ những tinh túy của Quan họ cổ và thỏa niềm đam mê sống cùng Quan họ.