Nghề phụ ở Long Văn

Không biết từ bao giờ hình ảnh người Long Văn với chiếc xe đạp sáng sớm tinh mơ rong ruổi trên đường làng, len lỏi trong hang cùng ngõ hẻm, chiều tối lại về làng với những bao thóc, bao gạo chất nặng xe… đã trở nên quen thuộc với người dân nơi đây. Những chuyến hàng xáo quen thuộc ấy đã đưa Long Văn (Việt Đoàn, Tiên Du) trở thành làng nghề thu mua và chế biến lương thực nức tiếng gần xa.

Theo những người cao tuổi trong làng kể lại, nghề hàng xáo ở Long Văn có từ thời chống Pháp và trở thành nghề truyền thống ở địa phương. Thời mà muốn có hạt gạo để ăn phải “kéo tay xay lúa, giã gạo thâu đêm”, làng Long Văn đã rậm rịch chày cối, ngày nào cũng như có đám.

Khi chưa có xe đạp thồ, chưa có máy xay xát, người làm hàng xáo vô cùng vất vả, cực nhọc trăm phần. Các bà gồng gánh thu mua nhỏ lẻ, có khi xa tới năm bảy cây số, ai gánh khỏe cũng chỉ được 50 kg. Chưa có điện, về tới nhà phải đổ lúa vào xay, tiếp tới là sàng bỏ trấu, giã, giần lấy cám... tới gần khuya để sáng sớm mai có gạo ra chợ bán. Dần dần, chế biến lương thực đã trở thành nghề của người dân Long Văn.

Khi có điện, người Long Văn từng bước hiện đại hoá quy trình gia công, chế biến lương thực, máy xay xát chạy bằng mô-tơ 3 pha thay máy nổ. Những chiếc xe đạp là phương tiện vận chuyển chính. Họ mua lúa của nông dân, về xay xát và bán rong chủ yếu cho các gia đình trên phố. Lời lãi chính là cám, tấm, gạo vỡ thu được trong xay xát lúa, hoặc là để tăng gia sản xuất, hoặc là để lại cho người chăn nuôi lợn, gà hay các công ty thức ăn gia súc.

Máy xay xát dần được hiện đại hóa, quá trình kinh doanh của những hộ sản xuất ở thôn ngày càng thuận lợi hơn. Hiện nay, thôn Long Văn có 404 hộ thì một nửa đi thu mua và kinh doanh chế biến gạo, trong đó có khoảng 40- 50 hộ làm ăn lớn, góp phần đáng kể nâng cao chất lượng đời sống của người dân. Năm 2008, giá trị sản xuất từ nghề chế biến lương thực chiếm khoảng 40% tổng thu nhập của làng.

Bây giờ, không chỉ có phụ nữ mà nam giới cũng tham gia rất tích cực và đang giữ vai trò chủ đạo của đội ngũ này. Mối tiêu thụ chủ yếu của họ là đổ buôn các đại lý gạo khắp nơi và những bếp ăn ở KCN... Mấy năm trở lại đây, người dân bắt đầu dùng xe máy làm phương tiện chuyên chở giúp cho công việc thu mua thuận tiện hơn. Gạo bây giờ không cần phải cân, người ta đóng quy cách 50cân/ bao khiến cho việc mua bán dễ dàng hơn. Trừ cám bã, mỗi tạ lãi 50 nghìn đồng, hiệu quả đã thấy, ai cũng phấn khởi mừng.

Ông Nguyễn Văn Hinh (51 tuổi), chủ một cơ sở xay xát liên hoàn với quy mô lớn ở xóm 2, cho biết: “Các thiết bị như máy xay xát thế hệ mới, máy chọn hạt, máy lọc sạn được đổi mới, hạt gạo làm ra đạt chất lượng cao hơn và tiết kiệm được rất nhiều chi phí. Bình quân mỗi một ngày gia đình tôi tiêu thụ khoảng 2 tấn thóc, hàng năm tôi xuất khoảng một nghìn tấn thóc”.

Gia đình anh Tạ Hữu Phương, một điển hình đi lên từ nghề mua thóc bán gạo này. Tận dụng những phụ phẩm thu từ nghề, vợ chồng anh nuôi gần 50 con lợn thịt, tăng thêm thu nhập cho gia đình.  Đi lên từ nghề hàng xáo, anh Phương luôn biết cách tính toán để công việc của mình đều đặn, mang lại hiệu quả cao. Đã 23 năm làm hàng xáo, từ tay trắng anh xây được nhà, mua xe máy và sắm sửa tiện nghi sinh hoạt, cho các con học hành đến nơi đến chốn. 3 đứa con anh lần lượt đều đỗ các trường Đại học, là niềm tự hào và nguồn động viên to lớn của gia đình. Nhờ có nghề hàng xáo, gia đình anh không những đã vượt qua những khó khăn mà còn từng bước làm giàu hiệu quả.

Cực nhọc là thế nhưng nhờ tần tảo và tiết kiệm, hàng xáo đang là nghề giúp nhiều người dân thôn Long Văn ăn nên làm ra, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Họ đã hỗ trợ, tạo công ăn việc làm cho nhau, giúp nhau có thu nhập ổn định, có cuộc sống ngày càng được cải thiện. Năm nay, do biến động chung của thị trường, giá cả thất thường, dịp này lại đang giáp hạt, người làm xáo mua bán cũng khó khăn hơn. Một số người dân đang chuyển sang ngành nghề khác, đi làm thợ xây, người thì làm KCN… Có thể nghề hàng xáo sẽ không quá tấp nập nữa... nhưng không thể phủ nhận người dân Long Văn đã thay đổi cuộc sống và từng bước làm giàu nhờ hạt gạo quê hương.

Thu Huyền