Nghịch lý điểm thi

Nếu như mấy năm trước, điểm chuẩn vào ngành Y đa khoa (Đại học Y Hà Nội) đạt kỷ lục ở mức điểm chuẩn 27,25 thì năm 2017, điểm chuẩn cao nhất lại thuộc ngành Ngôn ngữ Anh, khối D1, Học viện An ninh Nhân dân (30,5 điểm với thí sinh nữ).

Có nghĩa là, một nữ sinh hộ khẩu nội thành Hà Nội, dù bài thi đạt điểm tuyệt đối 30/30 điểm, nhưng nếu không phải con đối tượng chính sách, không được cộng điểm ưu tiên thì không thể đỗ vào ngành học nói trên. Đây là một nghịch lý mà có lẽ chính Bộ GD-ĐT cũng không thể ngờ lại xảy ra trong kỳ THPT Quốc gia năm nay.

BẤT CẬP TỪ ĐỀ THI

Kỳ thi THPT Quốc gia được Bộ GD-ĐT triển khai từ năm 2015 với kỳ vọng tạo bước đột phá trong đổi mới thi cử. Bản chất kỳ thi là “2 trong 1”, gồm cả xét tốt nghiệp THPT và tuyển sinh Đại học. Vì là kỳ thi “2 trong 1”, nên cả 2 đối tượng thí sinh (thí sinh chỉ có nguyện vọng xét tốt nghiệp THPT; thí sinh có nguyện vọng xét tốt nghiệp THPT và tuyển sinh Đại học) phải thi chung 1 đề. Đề thi gồm 60% kiến thức cơ bản và 40% kiến thức nâng cao nhằm phân hóa thí sinh. Chính điều này đã nảy sinh bất cập khi Bộ GD-ĐT vẫn giữ mức điểm liệt là 1, thang điểm là 10 và điểm bình quân đỗ tốt nghiệp THPT là 5 điểm/môn.

Thí sinh dự thi THPT Quốc gia năm 2017 tại Bắc Ninh.

Bất cập vì trước đây, đề thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh Đại học có sự phân hóa rất lớn. Đối với đề thi tốt nghiệp, mọi học sinh trung bình đều dễ dàng vượt qua, dễ dàng đạt 5,6 điểm; đề thi Đại học thì hoàn toàn khác, muốn đạt 5,6 điểm/môn thi, thí sinh phải đạt học lực khá trở lên. Rõ ràng, đề thi “2 trong 1” với thang điểm 10 đã làm khó học sinh chỉ có nguyện vọng xét tốt nghiệp THPT, vì muốn đạt 6 điểm, các em phải hoàn thành 60% kiến thức cơ bản, đây là điều cực khó với học sinh trung bình. Trong khi đó với những thí sinh 2 nguyện vọng thì đề thi (với những môn trong khối thi) lại rất đơn giản vì chí ít có tới 60% kiến thức cơ bản. Điều này tất yếu kéo theo tỷ lệ đỗ tốt nghiệp THPT giảm và điểm chuẩn tuyển sinh Đại học tăng cao.

Bằng chứng là, năm 2015, năm đầu tiên Bộ GD-ĐT tổ chức kỳ thi THPT Quốc gia, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp THPT chỉ đạt 91,58% (năm 2014 đạt 98%). Tỷ lệ đỗ thấp là chuyện bình thường, nhưng bất ngờ ở chỗ đa số thí sinh thi trượt tốt nghiệp THPT năm 2015 (hơn 80 nghìn em) là do bị điểm liệt: 1 điểm trở xuống. Trong đó riêng Toán khoảng 40 nghìn điểm liệt. Rõ ràng nếu đề thi “2 trong 1” thì điểm liệt (1 điểm) là bất hợp lý, thiệt thòi cho thí sinh chỉ có nguyện vọng xét tốt nghiệp THPT.

ĐẾN HÌNH THỨC THI VÀ ĐỊA ĐIỂM (CỤM THI)

Năm 2017, việc Bộ GD-ĐT quyết định tổ chức thi các môn THPT Quốc gia (trừ Ngữ văn) theo hình thức trắc nghiệm khách quan đã mang lại phổ điểm đẹp hiếm có. Dù Bộ GD-ĐT có lên tiếng giải thích, nhưng dư luận có quyền nghi ngờ về tính chuẩn mực của đề thi, càng không thể đánh giá học sinh năm nay xuất sắc hơn năm 2015 và 2016.

Năm 2015, năm đầu tiên học sinh làm bài theo đề thi “2 trong 1”, toàn quốc chỉ có 406 bài thi đạt điểm tuyệt đối (10 điểm); năm 2016 giảm xuống còn 69 bài. Thế nhưng, năm 2017 vì là thi trắc nghiệm đã xuất hiện “cơn mưa” điểm 10 với 4.235 bài thi. Môn thi nhiều điểm 10 nhất là Hóa học 1.521 bài; thấp nhất là Vật lý 75 bài. Ngữ văn là môn duy nhất thi tự luận nên chỉ có 1 điểm 10. Riêng điểm liệt, nếu như năm 2015 riêng môn Toán (thi tự luận) đã có gần 40 nghìn thí sinh bị điểm liệt, thì năm 2017 tổng điểm liệt các môn chỉ khoảng 1.500 em.

Năm 2017, do điểm thi của thí sinh tăng vọt, dẫn đến nghịch lý là nhiều thí sinh 28, 29 thậm chí 30 điểm vẫn trượt Đại học do hộ khẩu ở khu vực 3 (nội đô Hà Nội, TP HCM không được cộng điểm khu vực), lại không phải con gia đình chính sách để được cộng điểm ưu tiên, tối đa đến 3,5 điểm. Bộ GD-ĐT có giải thích như thế nào thì đây vẫn là điều khó chấp nhận.

Nhiều ý kiến cho rằng, các câu của đề thi “2 trong 1” nếu hoàn toàn chỉ theo hình thức trắc nghiệm là không phù hợp, không phân hóa được học sinh khá, giỏi và xuất sắc. Bởi lẽ, nếu là tự luận, đề khó, câu hỏi khó là thí sinh chịu. Nhưng trắc nghiệm, không biết vẫn đánh dấu thì vẫn có xác xuất đúng. Điều này cũng lý giải tại sao năm 2017, điểm liệt rất ít và điểm cao rất nhiều. Năm 2018, nếu môn Ngữ văn cũng thi theo hình thức trắc nghiệm, chắc chắn cả nước không thể chỉ có 1 điểm 10 như năm 2017 mà có thể hàng trăm, vài trăm điểm 10 môn Ngữ văn, giống như môn Địa lý (603 bài) và Giáo dục công dân (250 bài) do được triển khai thi theo hình thức trắc nghiệm ngay từ năm 2017.

Cũng có ý kiến cho rằng, điểm thi năm nay cao hơn năm 2015 và 2016 một phần do vấn đề tổ chức các cụm thi. Năm 2015, kỳ thi THPT Quốc gia có 2 loại cụm thi: Cụm thi do Bộ GD-ĐT phối hợp với các trường ĐH tổ chức dành cho thí sinh có 2 nguyện vọng xét tốt nghiệp và thi ĐH; cụm thi địa phương do các Sở GD-ĐT tổ chức dành cho thí sinh chỉ có nguyện vọng xét tốt nghiệp THPT.

Việc hình thành 2 cụm thi vô tình hay hữu ý đã định rõ trong suy nghĩ nhiều người rằng, thi ở Bộ sẽ chặt chẽ hơn thi ở tỉnh. Thực tế là kết thúc kỳ thi trong số 770 thí sinh bị kỷ luật (694 bị đình chỉ, 49 bị khiển trách, 27 bị cảnh cáo), thì tuyệt đại đa số là thí sinh ở các cụm thi của Bộ GD-ĐT. Năm 2017, chỉ còn 1 loại cụm thi dành cho cả 2 đối tượng thí sinh, tổ chức tại tỉnh do Sở GD-ĐT chủ trì, các trường Đại học chỉ có nhiệm vụ phối hợp, thí sinh dự thi vì thế chịu áp lực ít hơn?

Công việc tuyển sinh của nhiều trường Đại học mới chỉ ở giai đoạn đầu, ngoài các trường tốp đầu như An ninh, Cảnh sát, Phòng cháy chữa cháy, Y, Dược, Ngoại thương… có điểm chuẩn kỷ lục, thì nhiều trường Đại học tốp giữa và cơ bản các trường tốp dưới, trường ngoài công lập sẽ rất chật vật khâu tuyển sinh. Bởi lẽ về tổng thể, số thí sinh năm 2017 thấp (khoảng 860 nghìn), năm 2015 là hơn 1 triệu, trong khi số trường Đại học, số chỉ tiêu không giảm, mà số thí sinh nói không với môi trường Đại học lại tăng. Đây chính là bi kịch của ngành GD-ĐT, để giải quyết được vấn đề này, không thể trong thời gian ngắn mà cần có lộ trình làm việc quyết tâm, nghiêm túc và có thái độ cầu thị cao.