Người khắc họa lịch sử lên tranh khảm trai

Tác phẩm “Huyết chiến Bạch Đằng Giang năm 1288” được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục bức tranh lớn nhất, duy nhất đang trưng bày tại khu di tích Bạch Đằng Giang (Thủy Nguyên, Hải Phòng) là một trong những tác phẩm khảm trai của Nghệ nhân Nguyễn Đình Vinh dành trọn tâm huyết, niềm đam mê tìm hiểu lịch sử, những chiến tích hào hùng của cha ông vào bức họa, tạo nên sức sống của “Huyết chiến Bạch Đằng Giang với sự sáng tạo, cẩn trọng, tỉ mỉ, chuẩn xác từng công đoạn… Tác phẩm không chỉ dừng lại ở sự hấp dẫn, bắt mắt qua vẻ đẹp long lanh của ánh trai, mà còn được tô đậm bởi cái hồn cốt lịch sử, nhân văn sâu sắc.
Ngoài ra, Nghệ nhân Vinh còn nhiều tác phẩm nổi tiếng độc đáo, được giới chuyên môn đánh giá cao, tiêu biểu như tác phẩm “Bác Hồ cười” đạt giải tinh hoa làng nghề năm 2008; “Thiên đô chiếu” (hay Chiếu dời đô) đạt giải tác phẩm tiêu biểu do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức năm 2010, được trưng bày tại Bảo tàng Bắc Ninh, Thái Bình, Bảo tàng Quốc gia; “Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập” đạt giải sản phẩm tiêu biểu năm 2012 và được xác lập kỷ lục Việt Nam do Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam xác lập năm 2014; “Đôi câu đối khảm ốc” đạt giải B Hội thi sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam năm 2023 do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức. Gần đây nhất là tác phẩm Đĩa khảm ốc “Bách Nhi Đồ” vừa được UBND tỉnh công nhận và cấp giấy chứng nhận là 1 trong 18 sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh năm 2024.
Hiện nay, Nghệ nhân Vinh còn lưu giữ Tác phẩm “Huyết chiến Bạch Đằng Giang năm 938” dài 4,36m², rộng 2,35m² được thể hiện bằng nghệ thuật khảm ngọc trai, tạo tác công phu, nhiều hình khối mờ, tạo chiều sâu không gian. Tác phẩm được nghệ nhân dành công sức làm trong 5 năm và đang chờ chuyển giao. Đồng thời, đang nghiên cứu và đầu tư tiền của, công sức làm tiếp tác phẩm “Huyết chiến Bạch Đằng Giang năm 981”. Thành công này không chỉ bởi đôi tay tài hoa mà còn ở sự am hiểu, nâng niu giá trị lịch sử dân tộc của người nghệ nhân.  

Qua trò chuyện được biết, bố anh vốn là người gốc thôn Chuôn Ngọ, xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây (xưa) nay là Hà Nội, nơi có nghề truyền thống khảm trai nức tiếng. Thời trẻ, ông là bộ đội đặc công đóng quân và huấn luyện tại đất Hoài Trung, xã Liên Bão (Tiên Du) và kết  duyên với mẹ anh ở đây. Dù không sinh ra và lớn lên ở quê cha nhưng dường như nghệ thuật khảm trai truyền thống của làng Chuôn đã in sâu vào tâm hồn anh từ khi còn là một đứa trẻ. Đến năm 1989 (học lớp 8 xong) anh trở về quê cha để học nghề. Thật may mắn, anh được theo học nghệ nhân Trần Bá Dinh - người mà người dân thôn Chuôn Ngọ gọi với cái tên kính trọng: Người giữ “lửa nghề” cho làng. Sau 8 năm say mê, khổ luyện học, từ tư thế làm việc cho đến các công đoạn chế tác sản phẩm, các sản phẩm của anh được thầy Trần Bá Dinh đánh giá cao, đó chính là động lực cho anh đi tiếp con đường của riêng mình và từng bước khẳng định tài năng trong nghề khảm trai. Anh Vinh cho biết: “Với những kinh nghiệm, kỹ năng được tích luỹ trong nghề, tôi đã làm ra hàng trăm tác phẩm tranh gỗ khảm trai tinh xảo và nghệ thuật nổi tiếng được nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh, thậm chí cả khách nước ngoài tìm đến đặt mua. Đặc biệt, quá trình làm, những tác phẩm về đề tài lịch sử được sự trợ giúp tận tình từ các sử gia Dương Trung Quốc, Lê Văn Lan… càng thôi thúc tôi chăm chút sáng tạo nghệ thuật chạm khảm và có được những tác phẩm gắn với văn hóa lịch sử; thể hiện tinh thần yêu nước, anh dũng chống giặc ngoại xâm, sức mạnh đoàn kết dân tộc… để yêu và hiểu thêm về đất nước, dân tộc, cung kính với các bậc tiền nhân, tổ tiên”.
Ghi nhận tài năng và những nỗ lực của nghệ nhân Nguyễn Đình Vinh, UBND tỉnh cùng nhiều Bộ, ban, ngành, hiệp hội đã trao tặng anh những danh hiệu trân quý như: Giải thưởng doanh nhân tiêu biểu, nghệ nhân làng nghề Việt Nam, nghệ nhân tỉnh Bắc Ninh, cùng nhiều Bằng khen, Giấy khen của tỉnh. Đặc biệt, năm 2020 anh được Chủ tịch nước tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” đã có nhiều cống hiến trong gìn giữ và phát triển ngành nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống. Đây cũng là động lực để anh tiếp tục nỗ lực cống hiến hết mình cho việc bảo vệ, phát huy giá trị nghề, giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc.