Người truyền lửa nghệ thuật chèo truyền thống

Mê hát chèo từ nhỏ nhưng đến năm 16 tuổi bà Nguyễn Thị Mỹ, thôn Ngân Cầu, thị trấn Chờ (Yên Phong) mới chính thức bước lên sân khấu chèo. Gần 55 năm qua, bà đã có những đóng góp không nhỏ trong việc gìn giữ, bảo tồn nghệ thuật chèo truyền thống. Đến nay ở tuổi 70, bà Mỹ vẫn hăng say truyền dạy chèo cho thế hệ trẻ quê nhà.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân có truyền thống hát chèo, tuồng, ngoài được học hát chèo, tuồng từ bố, bà Mỹ còn được học từ các cụ trong làng. Bà Mỹ bộc bạch: Ngày còn nhỏ, tôi được mẹ cho đi xem hát chèo. Khi 15, 16 tuổi, tôi tham gia Đoàn chèo Ngân Cầu và được các cụ truyền dạy. Nhờ sự đam mê và tích cực học hỏi, sau 2 năm, tôi đã đảm nhiệm các vai diễn chính và đi biểu diễn khắp nơi, trong đó diễn nhiều ở Bắc Giang, Thái Nguyên và các địa phương trong tỉnh, có thời điểm mang bầu 8 tháng tôi vẫn diễn trên sân khấu…
Đến với chèo bằng tình yêu, nên bà Mỹ nhanh chóng học thuộc các vở chèo cổ: Tấm Cám; Lưu Bình-Dương Lễ; Phạm Công-Cúc Hoa, Trương Viên, Quan Âm Thị Kính… Trong đó bà đảm nhiệm vai “Mẹ Cám” trong vở chèo “Tấm Cám”; “Bà Sùng” trong vở Quan Âm Thị Kính. Đặc biệt, các vai “Tuệ Tĩnh” trong vở “Nam Dược Thánh Nhân”, vai “Vợ Hoan” trong vở “Vay tiền bà Chúa”, bà đạt Huy chương Bạc tại Hội diễn các làng chèo không chuyên tỉnh Bắc Ninh lần thứ II …
Trước những đổi thay của xã hội hoạt động của đội chèo Ngân Cầu có thời điểm lắng xuống, rồi mưu sinh bận rộn, những lúc rảnh rỗi, bà Mỹ vẫn hát chèo. Năm 1998, khi Đoàn Chèo Ngân Cầu được khôi phục trở lại, bà Mỹ là thành viên nòng cốt truyền lửa đam mê. Bà đề xuất với Ban chủ nhiệm tổ chức tập luyện và dạy hát chèo, dựng lại các vở chèo cổ. Căn nhà nhỏ của gia đình bà giờ trở thành địa điểm gặp gỡ, sinh hoạt, tập luyện chèo của các thành viên và những người yêu thích bộ môn nghệ thuật này. Giai đoạn đầu khôi phục lại Đoàn Chèo, bà Mỹ cùng với Ban chủ nhiệm tích cực động viên những nhân tố có năng khiếu trong làng, yêu nghệ thuật chèo tham gia sinh hoạt. Đoàn chèo Ngân Cầu ngày càng thu hút đông đảo các thành viên tham gia, thường xuyên được biểu diễn trong các sự kiện, ngày hội làng.
Với vai trò Phó Chủ nhiệm Đoàn chèo Ngân Cầu, bà Mỹ có nhiều đóng góp trong việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng các nhân tố trẻ. “Để có thể gìn giữ, lan tỏa và phát huy giá trị, nét đẹp của nghệ thuật chèo thì một trong những việc làm quan trọng nhất là đào tạo được đội ngũ kế cận, thu hút được thế hệ trẻ-Bà Mỹ chia sẻ. Bởi vậy, bà luôn nhiệt huyết, tận tâm trong việc bồi dưỡng, ươm mầm cho các nhân tố trẻ có năng khiếu, đam mê với nghệ thuật chèo. Năm 2020, bà Mỹ trực tiếp truyền dạy 3 lớp chèo với gần 100 lượt học viên tham gia. Trong các buổi truyền dạy, bà hướng dẫn, kiên  trì giúp các thành viên tập hát từng làn điệu. Bà phân tích tỉ mỉ từng ca từ nhằm truyền tải thông điệp, ý nghĩa, nội dung cốt lõi của làn điệu ấy. Theo bà, điều làm nên tính hấp dẫn, lôi cuốn của nghệ thuật chèo không chỉ ở nội dung mà còn ở sự phối hợp nhịp nhàng, hòa quyện với trống, phách; làn điệu vui hay buồn đều thể hiện trên nhịp trống, phách đó. Lớp học chèo do bà truyền dạy thu hút nhiều học viên ở các thôn, xã lân cận như: Ngô Nội, Nghiêm Xá, Phú Mẫn…
Bà Mỹ cho biết thêm: Để hát chèo hay, ngoài chất giọng, cần phải có kỹ thuật để tiết chế, điều chỉnh hơi, nhả chữ, đúng âm điệu và có đầy đủ các loại nhạc cụ. Các nhạc cụ thường sử dụng trong hát chèo là: Trống, đàn nhị, đàn bầu, phách, thanh la... trong đó, quan trọng nhất là trống. Tiếng trống chèo như thúc giục gọi mời, giúp lời hát chèo thêm bay bổng.
Ông Nguyễn Văn Vinh, Trưởng thôn Ngân Cầu cho biết: Bà Mỹ không chỉ là người tâm huyết, sở hữu chất giọng truyền cảm, ngọt ngào, đằm thắm và đảm nhiệm nhiều vai diễn quan trọng mà còn là người nhiệt tình trong truyền dạy, tích cực, tâm huyết với sự phát triển của Đoàn chèo Ngân Cầu… Hiện, hồ sơ đề nghị cấp trên công nhận là Nghệ nhân Chèo của bà đã được phê duyệt. Đây thực sự là nguồn động viên, khích lệ tinh thần đối với bà Mỹ trong việc gìn giữ, lan tỏa nghệ thuật chèo.
Với tình yêu và trách nhiệm, bà Mỹ đã thắp lửa đam mê, phát hiện, bồi dưỡng, truyền dạy cho nhiều nhân tố, giúp thế hệ trẻ quê hương Ngân Cầu thêm yêu thích và nâng cao ý thức giữ gìn, trân trọng những gì ông, cha truyền lại.