Nguồn gốc từ ngữ

Tiếng yêu anh nói cùng em

Tiếng ngàn năm của những đêm hội mùa

Tiếng người xưa nói với nhau

Trong câu Quan họ qua cầu gió bay…

Người về cởi áo lại đây

Để thương để nhớ biết ngày nào quên

Núi Thiên Thai mảnh trăng liềm

Sông Cầu nước chảy những đêm đợi chờ

Áo tứ thân, tóc đuôi gà

Tiếng yêu ông nói cùng bà ngày xưa

Tiếng yêu ta nói cùng ta

Là khi dọi lại mái nhà dột mưa

Là khi khăn gói gió đưa

Đầm sen nắng dãi hương trưa ngọt ngào

Nôn nao theo những con tàu

Xa quê hương ánh đèn dầu lẻ loi

Tiếng yêu người nói với người

Giữa muôn tiếng khóc, tiếng cười đua chen

Giữa phố đông, giữa ánh đèn

Giữa bao những tiếng xích xiềng khảo tra.

Tiếng yêu mẹ nói cùng cha

Là khi châm lửa đốt nhà tản cư

Sông Hồng nước cả sóng xô

Bao năm chung sống với cờ - tiếng yêu

Khi cha kéo pháo qua đèo

Giọng hò của mẹ trong veo giữa rừng

Trập trùng những đội dân công

Ngọn măng mai với tấm lòng chiến khu

Tiếng yêu từ những ngày xưa

Vượt qua năm tháng bây giờ đến ta

Tiếng yêu từ những ngày xa

Trải bao cay đắng vẫn là vẹn nguyên

Tiếng yêu anh nói cùng em

Lời bình của Nguyễn Thanh Kim

Không phải vô cớ mà nữ thi sĩ Xuân Quỳnh lại chọn thể thơ truyền thống dân tộc vốn phát huy được lợi thế của cảm xúc nhưng dễ bị câu thúc bởi niêm luật chặt chẽ hoặc trượt đi theo vần điệu, sa đà vào câu chữ để mà cắt nghĩa tiếng yêu-theo quan niệm của tác giả làm nên nguồn gốc từ ngữ: Tiếng yêu anh nói cùng em-Tiếng ngàn năm của những đêm hội mùa. Tâm trạng và khung cảnh gắn liền với tiếng yêu đã làm nên giá trị bài thơ.

Vâng, tiếng yêu đó là tiếng của xưa xa thấm đậm trong những làn điệu Quan họ… để thương để nhớ của đất trời, sông núi thơ mộng ấy khiến ta như đắm vào trong hoài niệm một thuở: Núi Thiên Thai mảnh trăng liềm-Sông Cầu nước chảy những đêm đợi chờ-Áo tứ thân, tóc đuôi gà-Tiếng yêu ông nói cùng bà ngày xưa…

Vâng, tiếng yêu của những năm tháng đùm bọc cưu mang, của hẹn hò chia ly; cái tiếng lặng thầm trong dông bão đời người, trong ngục tối xích xiềng vẫn chảy bền bỉ và cất lên mãnh liệt muôn đời:Tiếng yêu người nói cùng người-Giữa muôn tiếng khóc, tiếng cười đua chen-Giữa phố đông, giữa ánh đèn-Giữa bao những tiếng xích xiềng khảo tra…

Vâng, tiếng yêu chẳng bao giờ lặn tắt trong lòng người những ngày tiêu thổ kháng chiến đi theo Cách mạng giành lại thanh bình cho đất nước thoát vòng nô lệ với sự thủy chung như nhất: Bao năm chung sống với cờ-tiếng yêu và lòng biết ơn vô hạn với thế hệ đi trước: Khi cha kéo pháo qua đèo-Giọng hò của mẹ trong veo giữa rừng-Trập trùng những đội dân công-Ngọn măng mai với tấm lòng chiến khu…

Bài thơ Nguồn gốc từ ngữ mở ra điệp trùng với tiếng yêu, trước hết nữ sĩ Xuân Quỳnh muốn bộc bạch tấm lòng của mình sự biết ơn vô hạn những giá trị đã truyền lại làm nên đời sống mà ta được thừa hưởng trong giao tiếp, ứng xử và trên từng trang sách đọc, mạch nguồn mà ta tiếp nhận hôm nay tạo nên sự phong phú đời sống tâm hồn qua chiếc cầu giao cảm ngôn từ: Vượt qua năm tháng bây giờ đến ta. Bài thơ đạt được sự khái quát trong một giọng thơ đằm thắm, dung dị (trong số không nhiều bài thơ của tác giả như Sóng, Tiếng gà trưa, Tự hát…) với xúc cảm nội lực mạnh mẽ của một tâm hồn thơ tinh tế, nhiều nữ tính. Người đọc yêu thơ cảm ơn nữ thi sĩ Xuân Quỳnh cho ta lòng biết ơn và không tẻ lạnh với những gì đã qua, bồi đắp sự thiếu hụt trong hành trang chúng ta vững bước trong cuộc đời vốn nhiều yêu thương và không ít gian khó này.