Nguyễn Đình Xô - Con người gang thép

Sau khi đăng một số bài viết về liệt sĩ Nguyễn Đình Xô, Báo Bắc Ninh nhận được thư của ông Đinh Duy Điệp, Trưởng Ban liên lạc CSCM bị địch bắt, tù đày tỉnh Ninh Bình. Trong thư ông Điệp báo cáo một số điều liên quan đến những ngày hoạt động và hy sinh anh dũng của liệt sỹ Nguyễn Đình Xô. Chúng tôi xin trích đăng nguồn tư liệu quý này.

Ngày 15-10-1967, địch đưa mấy trăm cán bộ, chiến sĩ của ta bị địch giam giữ ở các nhà tù Đà Nẵng, Pleiku, Biên Hòa và Cần Thơ ra nhà tù Phú Quốc. Tôi ở nhà tù Cần Thơ, anh Xô ở nhà tù Biên Hòa. Địch đưa nhốt tất cả chúng tôi vào Phân khu A1 (nhà tù Phú Quốc có 12 khu, mỗi khu có 4 phân khu, mỗi phân khu có 9 phòng, mỗi phòng giam giữ trên dưới 100 người).

Ngay tối 15-10-1967, những anh em ở nhà tù Biên Hòa ra phát hiện, đánh đuổi mấy tên chiêu hồi địch cài vào hàng ngũ của ta. Ngày hôm sau, địch đàn áp và chia số anh em ở Phân khu (PK) A1 đưa về PK B2 và PK A3. Tôi và anh Xô cùng về PK A3. ở PK A3, Đảng ủy do anh Đào Xuân Trường làm bí thư được thành lập (anh Đào Xuân Trường tên trong tù là Đào Can, năm 1976 anh là Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Kiểm tra Tỉnh ủy Nghĩa Bình). Tôi là Đảng ủy viên được Đảng ủy phân công phụ trách khâu đấu tranh trực diện với địch.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, tôi và anh Hảo được bầu làm đại diện cho anh em (anh Hảo quê Thừa Thiên-Huế, là cán bộ tình báo của ta).

Thời gian này, địch đàn áp bắt anh em ta phải nhận là lực lượng phiến loạn (chúng gọi là “Tù phiến cộng”). Hàng ngày, chúng đưa lần lượt từng phòng giam ra đánh đập hết sức dã man. Đảng ủy chủ trương phải chống lại âm mưu này của địch.

Một buổi sáng đầu tháng Giêng năm 1969, một số đảng viên trẻ và đoàn viên kiên trung đã được các chi bộ cử, đứng lên dùng lý lẽ phát biểu phản đối hành động đàn áp của địch. Đại diện và trưởng phòng ra phòng giám thị yêu cầu gặp Bộ chỉ huy trại giam (trong số anh em phát biểu có anh Xô). Địch vẫn cho quân cảnh vào PK định đưa phòng giam số 3 ra đàn áp. Tôi là đại diện phát biểu với giám thị: “Anh em yêu cầu gặp Bộ chỉ huy, nếu Bộ chỉ huy trại giam không giải quyết yêu cầu của anh em thì anh em không ra khỏi phòng giam”.

Chiều hôm đó giám thị vào mời tôi (đại diện), anh Hảo (phó đại diện), anh Hùng (trưởng phòng giam số 3) nói là lên gặp Bộ chỉ huy trại giam giải quyết. Chúng đưa ba chúng tôi vào “Ban điều hành trại giam”, tra tấn. Chúng tra tấn tôi và anh Hùng thì hết giờ (anh Hảo chưa bị tra tấn). Tối hôm đó chúng nhốt hai chúng tôi vào chuồng cọp. Sáng hôm sau anh em PKA3 tập trung ra sân điểm danh đòi thả đại diện, trưởng phòng 3, phản đối tra tấn. Khi anh em đang tập hợp ở sân điểm danh thì phái đoàn Hồng thập tự Quốc tế đến. Anh Xô và một số anh em do chi bộ bố trí đã phát biểu tố cáo. Phái đoàn Hồng thập tự quốc tế đã chụp ảnh chuồng cọp, xem vết thương những anh em bị tra tấn và hứa sẽ can thiệp, đưa vấn đề đàn áp tù binh ở nhà tù Phú Quốc tới Hội nghị Pari.

Ngay hôm đó địch thả tôi và anh Hùng ra khỏi chuồng cọp và những ngày sau chúng tôi không đưa từng phòng giam ra tra tấn bắt nhận là “Tù phiến cộng” nữa.

Tuy nhiên, sau khoảng hai tuần, địch vào đưa anh Xô và mấy anh em nữa lên “Ban điều hành” tra tấn để tìm tổ chức bí mật của ta. Anh em đã kiên trung giữ bí mật cho tổ chức.

Cuối tháng 3 năm 1969, địch dùng thủ đoạn chia lẻ các PK giam, đảo lẫn cho nhau. Tôi và anh Xô lại cùng về PK B5. Về PK B5, Đảng ủy PK được thành lập do anh Nam Hà làm Bí thư (anh Nam Hà tên trong tù là Nguyễn Trọng-Năm 1976 anh là ủy viên Thường vụ, Phó Chủ tịch Thường trực tỉnh Nghĩa Bình).

Tôi là Đảng ủy viên vẫn phụ trách khâu đấu tranh trực diện với địch và Đảng ủy chỉ đạo bầu tôi cùng anh Hào, anh Hai Nghị trong Ban đại diện PK B5 (anh Hai Nghị quê Bình Định, năm 1976 anh là Bí thư Huyện ủy Hoài Nhơn).

Do bị thất bại nặng trong cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân nên bên cạnh việc đàn áp (để trả thù), địch còn bắt anh em ta phải đào công sự, xây lô cốt, làm hàng rào bố phòng v.v... Đảng ủy chủ trương dựa vào Công ước Giơ ne vơ năm 1949 về tù binh, lãnh đạo anh em phản đối không làm những việc như đào hầm, hào, xây lô cốt, rào thép gai... bị địch đàn áp hết sức dã man.

Trước tình hình ấy, Đảng ủy chủ trương đẩy cuộc đấu tranh lên cao hơn. Đại diện lấy lý do đi làm bị đàn áp nên không cử người đi lao dich vu seo-Địch nói không làm thì không cho ăn dẫn đến cả PK B5 tuyệt thực. Sau bảy ngày tuyệt thực, địch phải chấp nhận không bắt anh em ta đi lao dịch.

Sau ít ngày, vào ngày 12-4-1969, địch vào bắt anh Xô và một số anh em lên “Ban điều hành” tra tấn để khai thác tổ chức bí mật trong tù của ta. Chúng đã cho anh Xô vào chiếc bao tải loại đựng 100kg gạo, buộc đầu bao rồi dùng nước sôi dội ít một để tra hỏi. Anh Xô không khai và chửi mắng địch. Bị anh Xô chửi mắng, chúng dùng giày đá đi, đá lại và tiếp tục dội nước sôi cho đến chết.

Anh Xô là đoàn viên nhưng phụ trách khâu đấu tranh trực diện với địch. Sau khi anh Xô hy sinh, căn cứ đề nghị của chi bộ phòng 7, Đảng ủy đã quyết định kết nạp anh Xô vào Đảng và lấy ngày anh hy sinh (12-4-1969) là ngày chuyển Đảng chính thức cho anh.

N.K.T

(Thực hiện)