Nhấp “chuột” làng nghề, rinh về sản vật

Chiều cuối tuần, anh bạn thời sinh viên Đại học quê ở Vĩnh Phúc báo tin vui: “Tớ chuẩn bị lên nhà mới, hôm nọ lên mạng đặt mua vài bức tranh tre khổ lớn ở Bắc Ninh về treo, vừa nhận được “meo” của cơ sở sản xuất báo là hàng đã xong, họ bảo sẽ chuyển đến tận nhà, nhưng tớ muốn xuống lấy hàng trực tiếp, kết hợp tham quan luôn, chủ nhật tớ sang, cậu đi cùng nhé!”. Cú điện thoại ấy đã khởi đầu, cuốn hút tôi thâm nhập một phương thức giao dịch điện tử tiện ích đang phát triển trong lòng những làng nghề truyền thống, nơi mà những doanh nhân, nghệ nhân vốn không quen với click chuột máy tính.

Đúng hẹn, sớm chủ nhật, chúng tôi phóng xe về làng nghề Xuân Lai (Xuân Lai, Gia Bình). Trong sương sớm, bức tranh quê hiện ra thật thanh bình và yên ả. Thì ra, địa chỉ bạn tôi đặt hàng qua mạng chính là cơ sở sản xuất, xuất khẩu đồ mỹ nghệ tre hun khói Nguyễn Kỷ, nơi tôi đã vài lần đến tác nghiệp. Anh Kỷ không có nhà, tiếp chúng tôi là vợ anh, chị Nguyễn Thị Bích Thuỷ. Nếu không tinh ý, chắc hẳn khó nhận ra, nét mới lạ trên tấm biển hiệu và chiếc “cạc” mà chủ nhân cơ sở vừa đưa cho có thêm địa chỉ Web nửa Tây, nửa ta http//: www.nguyênkybamboo.com.vn. Thấy tôi loay hoay với mấy dòng ấy, chị Thuỷ cười thật tươi, vừa đóng gói hàng cho bạn tôi vừa giải thích: “Tôi không hiểu lắm về ngoại ngữ, nhưng nghe các anh thiết kế mạng nói “bamboo” nghĩa là tre đấy, lấy tên ấy để giúp người trong nước, cũng như người nước ngoài, có thể dễ dàng tìm thấy trên  mạng”. Ba tháng nay, sau khi kết nối Internet, cơ sở có thêm một đầu việc mới mang tên “quản trị mạng”. Chị Thuỷ bảo: “Lúc đầu ai cũng nghĩ thêm việc là thêm vất vả, nhưng nay thực sự, chiếc máy tính nối mạng và trang Web chính là trợ thủ đắc lực cho công việc của chúng tôi”. Nhấp chuột vào địa chỉ, trên màn hình máy tính, một giao diện đẹp với thiết kế ấn tượng, phối hợp hài hoà giữa các gam màu xanh lá cây, nâu đen, cánh gián, bên những thân tre trúc cách điệu nhanh chóng hiện ra. Ngoài nội dung giới thiệu về truyền thống hình thành phát triển làng nghề, sản phẩm các chủng loại từ giường tre, tranh tre, tủ tre, bàn ghế, salon tre... đủ loại, kích cỡ được đánh mã số, còn hiện hữu những nội dung thiết yếu cho giao dich vu seo trên mạng như công cụ tìm kiếm, phương thức đặt hàng, số điện thoại, địa chỉ, email. Chị Thuỷ cho biết, từ đầu năm đến nay, số lượng khách hàng đang có xu hướng tăng lên, điều đó có được một phần do thông tin qua mạng. Trước đây, cơ sở này phải thuê một cửa hàng giới thiệu sản phẩm trên đường Quang Trung (Hà Nội) với giá cắt cổ, nhưng nay anh, chị quyết định không thuê nữa, ưu tiên đầu tư cho trang Web, vì nó tiết kiệm được chi phí, giảm nhân công mà vẫn thực hiện được chức năng giới thiệu sản phẩm. Một phòng giới thiệu rộng vài chục mét vuông trên thực tế, chỉ chứa được khoảng vài chục đầu sản phẩm, nhưng “văn phòng ảo” này thì có thể chứa đựng rất nhiều hình ảnh, mẫu mã sản phẩm, lại thường xuyên cập nhật được mẫu mới. Cũng nhờ kết nối Internet mà lần đầu tiên cơ sở Nguyễn Kỷ xuất 1 lô hàng sang Đức bao gồm khung nhà tre, bàn ghế, tranh tre không phải qua nhiều khâu trung gian, giảm được những chi phí giao dịch so với những đơn hàng trước đây. Đến nay, ở làng nghề Xuân Lai đã có 3 cơ sở lập trang Web riêng, hầu hết các cơ sở sản xuất đã nối mạng và sử dụng phương thức đặt hàng qua email. Tốt nghiệp Đại học TDTT nhưng Nguyễn Tiến Cương lại trở về quê, quyết chí theo nghề của cha ông truyền lại, hiện anh làm quản lý tại HTX chế biến tre trúc truyền thống Xuân Lai. Từ những ngày đầu chập chững trên bước đường kinh doanh, Cương đã nghĩ đến việc cho ra đời trang Web giới thiệu sản phẩm của quê hương mình, nhưng mãi đến gần đây, mới có điều kiện thực hiện nhờ sự hỗ trợ của Trung tâm xúc tiến thương mại Bắc Ninh. Trong vòng vài tháng, trang Web maytrekinhbac.com.vn của HTX đã có hơn 270 nghìn lượt người truy cập. Bước đầu cơ sở đã thực hiện quy trình bán hàng trực tuyến: Đặt hàng qua email-Thanh toán qua tài khoản-Giao hàng tận nơi.

Rời làng tre trúc Xuân Lai, chúng tôi thẳng đến làng tranh dân gian Đông Hồ (Song Hồ, Thuận Thành). Nghệ nhân cao tuổi Nguyễn Đăng Chế vẫn một phong thái nhẹ nhàng, lịch lãm đón tiếp chúng tôi tại Trung tâm giao lưu văn hoá dân gian Đông Hồ đậm đà bản sắc. Ông Chế nổi tiếng không chỉ bởi là một trong hai nghệ nhân còn sót lại của làng tranh, mà còn bởi tính quyết đoán, dám nghĩ, dám làm và làm giàu được bằng nghề cha ông truyền lại. Năm 2008, sau khi thành lập doanh nghiệp tư nhân tranh dân gian Đông Hồ- Nguyễn Đăng Chế, ông làm thủ tục tậu thêm 6000m2 đất xây dựng trung tâm giao lưu văn hoá dân gian Đông Hồ gồm 3 toà nhà, mỗi toà 5 gian theo kiến trúc truyền thống làm nơi sản xuất, giới thiệu và bán tranh. Mới đây với ý tưởng xây dựng một chợ tranh trên mạng, được sự trợ giúp của tỉnh, trang Web tranhdongho.com.vn đã chính thức online. Với giao diện gồm 2 màu vàng, đỏ và tiêu đề bằng thư pháp cách điệu, trang Web giới thiệu 100 bức tranh dân gian độc đáo, được chia theo từng chủ đề tranh: chúc tụng, tín ngưỡng, lịch sử, giáo lý, giáo khoa, phong tục, phê phán, ẩn dụ, tranh chữ, truyện tranh tứ bình. Giờ đây, “đám cưới chuột”, “lợn âm dương”, “cóc múa kỳ lân”, “bịt mắt bắt dê”...được đánh mã số tha hồ chu du thiên hạ. Ông Chế cho biết, thời gian gần đây, số khách du lịch kết hợp nghiên cứu văn hoá dân gian có xu hướng tăng lên, một phần do kinh tế thế giới bắt đầu có dấu hiệu hồi phục, một phần do qua trang Web, khách có được những thông tin ban đầu sẽ tìm về làng nghề để tìm hiểu sâu thêm. Hiện trang Web mới chỉ có Tiếng Việt, vì vậy nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế đang ấp ủ một dự định sẽ nâng cấp trang Web lên không chỉ phục vụ mục đích thương mại, mà sẽ phát triển thành bảo tàng tranh trên mạng với nhiều ngôn ngữ thông dụng như Tiếng Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Trung Quốc. Tiễn chúng tôi ra cổng, nghệ nhân già hóm hỉnh: “ Với đà này, tin chắc rằng, chợ tranh trên mạng sẽ sôi động không kém gì chợ tại đình tranh thuở trước”.

“Chiến dịch” hỗ trợ làng nghề lập Web quảng bá, giới thiệu bán hàng qua mạng được khởi động từ đầu năm 2008, nằm trong kế hoạch phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2006-2010. Trung tâm xúc tiến thương mại (Sở Công Thương) được giao nhiệm vụ chủ trì thực hiện. Sau các bước tuyên truyền, vận động, khảo sát, học tập kinh nghiệm tại Hà Nội và Vĩnh Phúc, tháng 8-2008 bắt đầu thiết kế thì đến đầu năm 2009, tất cả 29 doanh nghiệp được hỗ trợ đã có Web đi vào hoạt động. Trong số này, chiếm quá nửa là doanh nghiệp ở các làng nghề truyền thống như: Tre trúc Xuân Lai, đúc đồng Đại Bái (Gia Bình); gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, dệt Tương Giang (Từ Sơn); tranh dân gian Đông Hồ (Thuận Thành); cây cảnh Phú Lâm (Tiên Du)... Mỗi trang Web trị giá 5 triệu đồng, được tỉnh hỗ trợ 100% kinh phí, bao gồm các chi phí để thuê tên miền, chi phí thiết kế và phí lưu giữ tên miền trong 1 năm. Ông Nguyễn Đức Hùng, Giám đốc Trung tâm xúc tiến thương mại Bắc Ninh, người rất say cháy với việc phát triển thương mại điện tử tại các làng nghề cho biết: “Để chuẩn bị tiến hành xây dựng Web đợt 1-2009, Trung tâm đã tiến hành khảo sát hiệu quả của các trang đã đi vào hoạt động cuối năm 2008 theo hình thức phát phiếu trực tiếp. Kết quả, đã có 85% chủ doanh nghiệp, cơ sở sản xuất làng nghề trả lời Web đã phục vụ được yêu cầu của doanh nghiệp. Trong 5 tháng đã có 22 đơn hàng qua mạng, trị giá hợp đồng khoảng 3 tỷ đồng”. Tuy giá trị hợp đồng không lớn, song chủ nhân các trang Web làng nghề đã bắt đầu thấy rõ hiệu quả thực tế của thương mại điện tử, cần phát triển song hành với phương thức giao dịch truyền thống. Cùng với tiết kiệm chi phí xây dựng hệ thống cửa hàng giới thiệu sản phẩm, giao dịch qua mạng còn tiết kiệm được thời gian, quảng bá thương hiệu nhanh, dễ tiếp cận khách hàng rộng rãi mọi lúc, mọi nơi chỉ cần máy tính hoặc điện thoại có kết nối Internet. Về mặt quản lý, giúp các doanh nhân làng nghề tiếp cận, xử lý thông tin, diễn biến thị trường ngay tại nhà, thay đổi tư duy làm ăn và thói quen mua bán truyền thống.

Bắc Ninh có hàng chục làng nghề truyền thống, chứa đựng trong đó sản vật, tinh hoa của vùng đất, con người. Làng nghề kết nối với thế giới là xu thế tất yếu của thời đại, nét gạch nối giữa truyền thống-hiện tại-tương lai. Cho dù còn ở bước đầu tiên của thương mại điện tử, cho dù tiềm lực các doanh nghiệp làng nghề còn nhỏ bé, nguồn nhân lực quản trị mạng còn thiếu, cho dù doanh nhân làng nghề còn non kém và lạ lẫm với check “meo”, đặt hàng qua mạng, mua bán online... Song, trong thời đại công nghệ thông tin, với quyết tâm và năng động, tin rằng trong tương lai không xa, khách hàng bốn phương chỉ cần nhấp chuột sẽ rinh về sản vật làng nghề đậm đà bản sắc Bắc Ninh-Kinh Bắc.

Phóng sự dự thi của Ngô Phú Thắng