Nhìn lại 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá

Từ ngày 1-5-2013, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) có hiệu lực. Với nhiều nỗ lực nhằm giảm thiểu tác hại của thuốc lá thông qua việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về Luật, lợi ích môi trường không khói thuốc mang lại, các cấp uỷ Đảng, chính quyền trong tỉnh quan tâm, chỉ đạo, triển khai đồng bộ, tích cực.

Những năm qua, UBND tỉnh chỉ đạo Sở Y tế giao cho đơn vị đầu mối là Trung tâm Truyền thông - Giáo dục sức khoẻ tỉnh (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh) tham mưu và tổ chức các hoạt động PCTHTL. Với sự hỗ trợ về kinh phí, chuyên môn kỹ thuật của Quỹ PCTHTL (Bộ Y tế), đến nay, các hoạt động PCTHTL được tổ chức, triển khai nền nếp, ngày càng sâu rộng theo từng mục tiêu cụ thể, thiết thực của chương trình nhằm thực thi hiệu quả Luật PCTHTL.
Hầu hết các ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến huyện, xã đã thành lập Ban chỉ đạo PCTHTL và triển khai các hoạt động hưởng ứng Luật như: Đưa nội dung PCTHTL và kế hoạch hoạt động hằng năm; quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc được đưa vào nội quy, quy chế của đơn vị, hương ước, quy ước thôn, làng, tổ dân phố; tổ chức ký cam kết về việc xây dựng “Môi trường không khói thuốc”, thực hiện không hút thuốc lá tại nơi làm việc vào tiêu chuẩn thi đua khen thưởng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.

Cán bộ Công tác xã hội Trung tâm Y tế huyện Yên Phong truyền thông trực tiếp về tác hại của thuốc lá và quy định cấm hút thuốc tại cơ sở y tế cho một người dân.

Vấn đề nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá được quan tâm chỉ đạo và coi là nhiệm vụ quan trọng để thay đổi hành vi trong công tác PCTHTL. Nhờ thực hiện rộng rãi công tác giáo dục, thông tin tuyên truyền mà trong những năm gần đây, nhận thức của người dân về tác hại của khói thuốc có sự thay đổi rõ rệt, tỉ lệ hút thuốc lá có xu hướng giảm, tỉ lệ người cai thuốc lá tăng lên rõ.
Theo kết quả điều tra Đánh giá về tình hình triển khai Luật PCTHTL trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh năm 2018 cho thấy tỉ lệ hút thuốc lá giảm từ 49,7% năm 2015 xuống còn 47,2% năm 2018. Cũng theo mốc thời gian này, tỉ lệ hút thuốc lá điếu của cả nam và nữ ở khu vực thành thị giảm từ 22% xuống 18,8%, tỉ lệ hút thuốc lá trong nhà giảm từ 21,6% còn 15,1%; tỉ lệ hút thuốc lá hằng ngày tại nơi làm việc giảm từ 91,6% xuống còn 82,8%. Môi trường không khói thuốc tại các địa điểm: Cơ sở y tế, phương tiện giao thông công cộng và cơ sở giáo dục từ Mầm non đến THPT đều giảm hơn so với năm 2015, trong đó giảm mạnh nhất là cơ sở y tế, từ 31% còn 14,5%; tại các cơ sở giáo dục, giảm từ 20% xuống còn 14,6%.
Trong giai đoạn 2013-2022, nội dung truyền thông theo chủ đề được thực hiện đa dạng, như: Chính sách, pháp luật về PCTHTL, tác hại của thuốc lá đối với sức khoẻ, các biện pháp cai nghiện thuốc lá, lợi ích của việc cai nghiện thuốc lá và môi trường sống không khói thuốc, tác hại của việc sản xuất, mua bán, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng thuốc lá nhập lậu đối với sức khoẻ người sử dụng và kinh tế - xã hội… Hình thức truyền thông, nâng cao nhận thức cũng rất phong phú: Tổ chức các lớp tập huấn, nói chuyện chuyên đề, truyền thông lồng ghép, mít - tinh và các hoạt động hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá… Các mô hình: Cơ sở y tế không khói thuốc, Hội Nông dân không khói thuốc, Điểm di tích không khói thuốc… được triển khai và đạt hiệu quả tích cực; có hơn 10,6 nghìn người được tư vấn cai nghiện thuốc lá tại cơ sở khám, chữa bệnh và tại cộng đồng…
Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về lĩnh vực PCTHTL thực hiện đầy đủ chỉ tiêu theo kế hoạch. Trung bình mỗi năm, có 4 đợt giám sát được thực hiện, mỗi đợt tổ chức 4 đoàn giám sát, hướng dẫn cho hơn 200 đơn vị thực hiện Luật PCTHTL và các văn bản liên quan. Cơ quan chức năng thực hiện 4 đợt thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Luật PCTHTL tại 44 cơ sở y tế, 33 cơ sở giáo dục, 4 đơn vị giao thông vận tải, 3 đại lý bán buôn thuốc lá, 8 nhà hàng, nhà nghỉ và 4 nhà máy trong tỉnh. Các cơ sở vi phạm chủ yếu được nhắc nhở, phê bình, giám sát lại, việc xử lý vi phạm hành chính, các sai phạm phổ biến trong quá trình thi hành các quy định của Luật còn ít do gặp nhiều khó khăn cả khách quan và chủ quan.
Tuy nhiên, tình trạng hút thuốc lá tại quán cà phê, giải khát và nhà hàng quán ăn không có thay đổi nhiều trong giai đoạn 2015-2018 mà còn có xu hướng tăng lên với tỉ lệ tương ứng là 1,6%, 1,1%. Tình trạng vi phạm quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc và nơi công cộng tuy có giảm nhưng vẫn còn khá phổ biến. Tại một số cơ quan, địa phương, việc thực thi PCTHTL còn mang tính hình thức. Trong khi đó, hút thuốc lá mọi lúc, mọi nơi là thói quen của nhiều nam giới nên khó khăn khi cai thuốc lá. Gần đây, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử có xu hướng tăng ở giới trẻ, trong đó đáng quan tâm là đối tượng học sinh, sinh viên…
Từ thực tế việc triển khai thực hiện Luật PCTHTL với không ít khó khăn, thách thức, để phát huy trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan công sở hành chính nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nói chung trong việc thực hiện nghiêm quy định cấm hút thuốc lá (Điều 11, Luật PCTHTL) trong khâu tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, cần có biện pháp quản lý chặt chẽ, kiên quyết và mạnh mẽ hơn với tình trạng vi phạm quy định hút thuốc lá tại nơi làm việc, trong phạm vi khuôn viên cơ quan, đơn vị thuộc quyền quản lý của họ.
Các loại thuốc lá điện tử cũng cần được xem xét, đưa vào loại hàng cấm kinh doanh và tiêu dùng, tăng thuế đối với thuốc lá và có biện pháp kiểm soát việc quảng cáo sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là sản phẩm thuốc lá mới trên môi trường mạng… Tiếp tục tăng cường phổ biến thông tin về tác hại thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với công chức, viên chức, người lao động tại cơ quan, đơn vị, người dân trên địa bàn, kịp thời ban hành các quy định để ngăn ngừa việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá, thuốc lá điện tử tại cơ quan, đơn vị, nhất là cơ sở giáo dục - đào tạo. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với việc kinh doanh sản phẩm thuốc lá, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm đối với việc kinh doanh thuốc lá trái phép, thuốc lá nhập lậu, thuốc lá giả…