Nhìn lại 15 năm triển khai dự án Bảo vệ Sức khỏe tâm thần cộng đồng và trẻ em

Trong tình hình kinh tế ngày càng phát triển, số người bị rối loạn tâm thần ở Việt Nam đang có chiều hướng tăng cao, nhất là trong giới trẻ do phải đối mặt với nhiều áp lực trong cuộc sống như công việc, học tập, kinh tế. Bên cạnh đó, những tác động của mặt trái xã hội như nghiện game, chất kích thích, chất gây nghiện… cũng làm gia tăng các rối loạn tâm thần. Đáng lo ngại, trong khi số người có vấn đề về sức khỏe tâm thần tăng nhanh thì chúng ta lại gặp rất nhiều khó khăn trong việc triển khai công tác chăm sóc, điều trị các rối loạn đó.

Ngày 10-10-1998, Thủ tướng Chính phủ đã ký bổ sung Dự án Bảo vệ sức khỏe Tâm thần cộng đồng (BVSKTT) vào Chương trình mục tiêu Quốc gia phòng chống một số bệnh xã hội-bệnh dich vu seo nguy hiểm HIV & AIDS, nay thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia về y tế. Từ khi đi vào hoạt động Dự án đã xây dựng mô hình về quản lý, điều trị và chăm sóc người bệnh Tâm thần phân liệt và Động kinh tại cộng đồng.

Từ năm 2001 đến nay, Dự án Bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng đã trải qua 3 giai đoạn với mỗi giai đoạn có những tên gọi khác nhau. Giai đoạn 2001-2005 là dự án “Chăm sóc, bảo vệ sức khỏe Tâm thần tại cộng đồng” (thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia “Phòng chống một số bệnh xã hội, bệnh dịch xã hội-bệnh dich vu seo nguy hiểm HIV & AIDS, nay thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia về y tế. Từ khi đi vào hoạt động Dự án đã xây dựng mô hình về quản lý, điều trị và chăm sóc người bệnh Tâm thần phân liệt và Động kinh tại cộng đồng.

Từ năm 2001 đến nay, Dự án Bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng đã trải qua 3 giai đoạn với mỗi giai đoạn có những tên gọi khác nhau. Giai đoạn 2001-2005 là dự án “Chăm sóc, bảo vệ sức khỏe Tâm thần tại cộng đồng” (thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia “Phòng chống một số bệnh xã hội, bệnh dịch nguy hiểm và HIV/AIDS”). Từ năm 2006-2010, đưa hai bệnh Động kinh và Trầm cảm thuộc dự án “Phòng chống một số bệnh không lây nhiễm” lồng ghép vào dự án “Bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng” (thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia “Phòng chống một số bệnh xã hội, bệnh dịch nguy hiểm HIV & AIDS”). Giai đoạn 2011-2015 có tên gọi là dự án “Bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng và trẻ em” thuộc chương trình Mục tiêu Quốc gia về Y tế. Mục tiêu chung của dự án là xây dựng mạng lưới, triển khai mô hình lồng ghép nội dung chăm sóc sức khoẻ tâm thần với các nội dung chăm sóc sức khoẻ khác của trạm y tế xã, phường cùng với phát hiện, quản lý và điều trị người bệnh kịp thời để họ sớm trở về sống hoà nhập với cộng đồng.

Để hiện thực hóa những mục tiêu đó, những năm qua, Bệnh viện Tâm thần Bắc Ninh-cơ quan quản lý và thực hiện dự án tại tỉnh Bắc Ninh đã phối hợp chặt chẽ để triển khai thực hiện dự án từ tuyến tỉnh đến các trung tâm y tế các huyện, thị và trạm y tế xã, phường. Theo số liệu thống kê từ Phòng Kế hoạch tổng hợp-Chỉ đạo tuyến của Bệnh viện, tính đến đầu năm 2014, Bệnh viện đã đạt được những kết quả đáng khích lệ: Triển khai 126/126 Trạm Y tế xã, phường quản lý bệnh Tâm thần phân liệt và 90/126 Trạm Y tế xã, phường quản lý bệnh Động kinh, 01/126 Trạm y tế xã quản lý bệnh Trầm cảm. Hàng tháng quản lý điều trị, cấp phát thuốc cho trên 5200 bệnh nhân Tâm thần phân liệt, trên 4200 bệnh nhân Động kinh. Tất cả người bệnh trong diện quản lý của dự án được khám, chữa bệnh, tư vấn cấp phát thuốc miễn phí tới tận tuyến y tế xã, phường. Nhờ có dự án, gia đình người bệnh giảm gánh nặng về kinh tế trong điều trị, tình trạng kích động, gây rối, gây hại và tái phát phải nhập viện điều trị nội trú giảm đáng kể.

Để dự án triển khai có hiệu quả, bên cạnh bảo đảm về nhân lực đội ngũ y, bác sĩ, Bệnh viện Tâm thần Bắc Ninh còn chú trọng đào tạo chuyên môn cho mạng lưới chuyên khoa cơ sở. Trong những năm đầu triển khai dự án, Bệnh viện mở các lớp đào tạo tập trung tại tuyến tỉnh cho các thư ký chương trình BVSKTT CĐ và TE của các huyện, xã được thay mới do biến động nhân sự về sức khoẻ tâm thần và hướng dẫn triển khai dự án.

Bệnh viện cũng phối hợp với phòng Y tế, TTYT các huyện, thị xã thu nhận những bệnh nhân Tâm thần lang thang không ró nơi cư trú về bệnh viện điều trị và nuôi dưỡng trong thời gian 3 tháng, sau đó phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội chuyển bệnh nhân đi Trung tâm nuôi dưỡng người bệnh Tâm thần Phú Thọ để điều trị, nuôi dưỡng lâu dài.

Hàng quý, Bệnh viện thành lập đoàn đi kiểm tra giám sát các TTYT huyện, thị nhằm phát hiện các tồn tại và đưa ra các giải pháp khắc phục kịp thời trong các lĩnh vực khám, phát hiện, điều trị, cung ứng thuốc cho bệnh nhân.

Công tác truyền thông - GDSK còn nhiều hạn chế, chủ yếu là hình thức truyền thông trực tiếp cho bệnh nhân và người nhà trong quá trình khám và điều trị, ngoài ra còn cấp phát tờ rơi, sổ tay, pano tuyên truyền khi nhận được từ Dự án Quốc gia.

Tuy còn gặp nhiều khó khăn về kinh phí và nhân lực trong những năm gần đây nhưng với những nỗ lực, cố gắng và sự tận tình của đội ngũ y, bác sĩ, hy vọng rằng trong tương lai gần dự án sẽ tiếp tục mang đến nhiều kết quả thiết thực cho bệnh nhân tâm thần và người nhà.