Những hạt nhân phát triển nghề mới của Gia Bình

Gia Bình là huyện thuần nông, không có nhiều nghề tiểu thủ công nghiệp (TTCN). Những năm gần đây, huyện chú trọng công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động nông nghiệp, nông thôn mà hạt nhân phát triển là các hợp tác xã (HTX) TTCN.

Bằng nhiều giải pháp cụ thể, thiết thực, việc nhân cấy nghề mới tại một số xã trong huyện đang phát triển hiệu quả, góp phần đem lại cuộc sống ổn định cho nhiều lao động nông thôn.

Sinh ra và lớn lên ở vùng chiêm trũng nghèo, lại chưa học hết THPT nên ngay từ những năm 90 của thế kỷ trước, dù chưa tròn 20 tuổi đời, Nguyễn Văn Thao, chàng trai quê thôn Gia Phú, xã Bình Dương (Gia Bình) đã sớm bươn trải với đủ mọi công việc để kiếm sống. Trong câu chuyện với chúng tôi, đôi lúc anh dè dặt, cầm chừng khi nói về một quãng đời vất vả, gian nan. Suốt khoảng 6 năm, từ năm 2001 đến năm 2006, Nguyễn Văn Thao vừa vất vả kiếm sống, vừa chống chọi với căn bệnh viêm gan B.

Việc thu gom nguyên liệu từ bèo tây bán cho một số cơ sở thủ công mỹ nghệ ở các tỉnh Hà Tây, Ninh Bình… trong anh  đã nảy sinh ý tưởng phải học hỏi để tiếp thu, mở ra một nghề mới cho bản thân và giúp những người dân quê mình với mong muốn thoát khỏi cảnh nghèo khó đeo bám suốt bao năm. Xuất phát từ ý tưởng và nhận thức này, Nguyễn Văn Thao mạnh dạn đầu tư hơn chục triệu đồng, lặn lội sang Hà Nam mời thầy về tại nhà mình mở lớp dạy nghề đan mây giang cho bản thân và gần 20 người do anh đứng ra vận động, với các mặt hàng gia dụng tiêu thụ chủ yếu sang thị trường Nhật Bản. Tuy nhiên do trình độ tay nghề chưa cao, sản phẩm làm ra phải sửa chữa nhiều không đáp ứng yêu cầu thị trường, thu nhập của người lao động thấp nên hầu hết những người được anh đứng ra lo đào tạo nghề đều bỏ cuộc. Cuối năm 2007, HTX TTCN Bình Dương do anh làm Chủ nhiệm được thành lập nhằm thu hút những người biết nghề tham gia lao động. Ngay sau khi ra đời, HTX được UBND xã tạo điều kiện cho mượn 1.600 m2 đất làm trụ sở và địa điểm sản xuất. Cùng với sự hỗ trợ từ phía chính quyền địa phương, HTX còn được sự quan tâm của Trung tâm Khuyến công tỉnh mở lớp đào tạo nghề giúp chuyển sang sản xuất các sản phẩm song xiên. Vừa bước vào hoạt động, HTX gặp ngay khó khăn là tác động của cuộc khủng hoảng tài chính, suy giảm kinh tế thế giới làm số lượng khách hàng ngày càng giảm, yêu cầu của khách hàng về chất lượng sản phẩm ngày một khắt khe, buộc anh một lần nữa chuyển hướng sản xuất các mặt hàng tre đan xuất khẩu sang thị trường Đài Loan thông qua Công ty Phú Minh (Hưng Yên). Nhờ năng động tìm kiếm thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm tạo uy tín với khách hàng nên dù trải qua không ít khó khăn, hoạt động của HTX vẫn được duy trì ổn định, quy mô sản xuất ngày càng phát triển. Hiện tại, HTX tạo việc làm thường xuyên cho 40-50 lao động với thu nhập 350.000-800.000 đồng/ tháng, việc làm theo thời vụ cho 200-300 lao động ở địa phương khác như Vạn Ninh, Thái Bảo (Gia Bình), Tri Phương, Lạc Vệ (Tiên Du), Khắc Niệm (thành phố Bắc Ninh). Cùng với sản xuất các mặt hàng tre đan, tháng 7 năm 2009, HTX tiếp tục đầu tư dây chuyền 20 máy may công nghiệp thu hút 30 lao động chủ yếu trên địa bàn xã Bình Dương với thu nhập từ 650.000 đồng đến 1.100.000 đồng/tháng. Nhiều người trước đây đang làm công nhân trong các nhà máy, công ty trong các KCN hoặc nơi xa cũng trở về làm trong xưởng may của HTX. Chị Tạ Thị Ngân, cho biết: “Trước đây tôi làm công nhân tại thành phố Hồ Chí Minh, khi HTX phát triển nghề may công nghiệp tôi nhận thấy có nhiều thuận lợi như được làm việc gần nhà, chi phí sinh hoạt phù hợp với thu nhập nên đã tham gia sản xuất”. 

Mặc dù mới đi vào sản xuất chưa lâu nhưng HTX TTCN Bình Dương đã tạo được uy tín khá vững chắc. Nhiều công ty, các HTX dich vu seo vụ trong và ngoài tỉnh đã đến tìm hiểu hoạt động, tìm cơ hội hợp tác sản xuất cũng như tìm kiếm nguồn lao động… Ngoài tạo việc làm cho gần 300 lao động, HTX còn thường xuyên đứng ra mở lớp đào tạo nghề cho các đối tượng lao động trên địa bàn xã giúp Trung tâm dạy nghề huyện Gia Bình, Trung tâm dạy nghề phục hồi chức năng cho người tàn tật Bắc Ninh với tỷ lệ học viên đạt yêu cầu từ 50% trở lên.

Với chị Nguyễn Thị Thinh, người con của quê hương Du Tràng, xã Giang Sơn (Gia Bình) tình yêu đối với nghề đan tre truyền thống vốn đã ngấm sâu vào máu thịt của chị ngay từ rất sớm. Tuy nhiên phải đến cuối năm 2007, chị mới có điều kiện trở lại quê gắn bó với nghề. Khởi đầu từ tổ hợp sản xuất chỉ khoảng chục chị em chuyên gia công các sản phẩm tre đan gia dụng, đầu năm 2008 chị xin phép thành lập HTX mây tre đan xuất khẩu Toàn Phong. Với sự giúp đỡ đào tạo nghề của Trung tâm Khuyến công tỉnh, hiện tại mỗi tháng HTX có thể sản xuất khoảng 6.000 sản phẩm mây tre đan xuất khẩu sang thị trường Đài Loan thông qua Công ty Phú Minh (Hưng Yên). HTX đang tạo việc làm ổn định cho hơn 60 xã viên trong đó có 25-27 người khuyết tật chủ yếu tại địa phương với thu nhập 450.000-780.000 đồng/người/tháng. Sắp tới, để tạo thêm việc làm nâng cao thu nhập cho người lao động, HTX sẽ đầu tư mở dây chuyền may công nghiệp quy mô dự kiến từ 10-15 máy. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay đối với HTX là vấn đề thiếu mặt bằng hoạt động. Mặc dù đã hoạt động gần 2 năm nhưng trụ sở HTX cũng chính là nhà riêng của gia đình chị, địa điểm sản xuất cho xã viên vẫn phải đi thuê nên HTX không dám đầu tư xây dựng, mua sắm thiết bị sản xuất. Một phần do điều kiện sản xuất chưa ổn định nên HTX đã phải bỏ qua nhiều hợp đồng kinh tế, có hợp đồng làm tăm tre cao cấp lên tới vài trăm triệu đồng nhưng không dám nhận. Những hôm trời mưa, xã viên lại phải nghỉ, ảnh hưởng lớn đến sản xuất của HTX. Để lắp đặt dây chuyền may công nghiệp chị dự định chuyển toàn bộ đồ đạc sinh hoạt tại tầng một nhà mình lên trên gác lấy mặt bằng phát triển sản xuất. Thời gian qua, HTX đã đề nghị chính quyền, các ngành chức năng giúp đỡ, tạo điều kiện về mặt bằng. Mới đây, huyện Gia Bình và chính quyền xã Giang Sơn đã thống nhất cấp 3.000 m2 đất cho HTX làm địa điểm sản xuất. Tuy nhiên, việc giao mặt bằng vẫn chưa thể thực hiện do vướng mắc trong khâu quy hoạch. Chủ nhiệm HTX Nguyễn Thị Thinh băn khoăn: “Trong HTX có nhiều xã viên là người tàn tật hoặc ở xa, chúng tôi dự định khi có mặt bằng sẽ dành một phần diện tích thành lập bếp ăn và xây dựng khu nhà ở cho người lao động. Tạo việc làm cho người lao động, giúp họ một phần chỗ ăn, ở là ước nguyện từ lâu của tôi”. Cuộc sống dù còn nhiều khó khăn, chật vật nhưng đôi khi cũng ngập tràn hạnh phúc khi người ta biết nuôi những hy vọng cho ngày mai phát triển. Với chị Thinh, niềm vui ấy dường như chỉ giản đơn là thiện ý giúp bà con có thêm nghề mới, làm ra được sản phẩm, có được nguồn thu, thế là họ mừng, mình mừng… Mặc dù đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của các cấp chính quyền, nhưng đến nay đề nghị của HTX về mặt bằng sản xuất vẫn chưa thành hiện thực.

Trên địa bàn huyện Gia Bình hiện nay có 11 HTX TTCN, tạo việc làm cho hàng trăm lao động trực tiếp, nhưng mới chỉ có 2 HTX được tạo điều kiện về mặt bằng sản xuất. Số HTX còn lại đều phải đi thuê mặt bằng hoặc dùng chính đất ở nhà mình làm cơ sở sản xuất. Đây chính là khó khăn lớn cho các HTX TTCN khi muốn mở rộng các ngành nghề và mua sắm trang bị đổi mới công nghệ. Ông Nguyễn Khắc Lạng, Trưởng phòng Công Thương huyện cho rằng: Huyện luôn sẵn sàng tạo điều kiện tốt nhất cho các HTX phát triển nhưng vấn đề chính phải căn cứ vào quy mô nhu cầu của các HTX.

Đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho người lao động khu vực nông nghiệp, nông thôn là vấn đề các cấp chính quyền, các ngành chức năng đặc biệt quan tâm chỉ đạo. Trên thực tế, Bắc Ninh đã có chủ trương và đề ra rất nhiều biện pháp khôi phục, phát triển nghề truyền thống, nhân cấy nghề mới, phát triển các ngành, nghề phi nông nghiệp đối với khu vực nông thôn. Vài năm gần đây, Trung tâm Khuyến công tỉnh đã triển khai hàng trăm lớp đào tạo nhân cấy nghề mới, góp phần vào chuyển dịch viêm gan B.

Việc thu gom nguyên liệu từ bèo tây bán cho một số cơ sở thủ công mỹ nghệ ở các tỉnh Hà Tây, Ninh Bình… trong anh  đã nảy sinh ý tưởng phải học hỏi để tiếp thu, mở ra một nghề mới cho bản thân và giúp những người dân quê mình với mong muốn thoát khỏi cảnh nghèo khó đeo bám suốt bao năm. Xuất phát từ ý tưởng và nhận thức này, Nguyễn Văn Thao mạnh dạn đầu tư hơn chục triệu đồng, lặn lội sang Hà Nam mời thầy về tại nhà mình mở lớp dạy nghề đan mây giang cho bản thân và gần 20 người do anh đứng ra vận động, với các mặt hàng gia dụng tiêu thụ chủ yếu sang thị trường Nhật Bản. Tuy nhiên do trình độ tay nghề chưa cao, sản phẩm làm ra phải sửa chữa nhiều không đáp ứng yêu cầu thị trường, thu nhập của người lao động thấp nên hầu hết những người được anh đứng ra lo đào tạo nghề đều bỏ cuộc. Cuối năm 2007, HTX TTCN Bình Dương do anh làm Chủ nhiệm được thành lập nhằm thu hút những người biết nghề tham gia lao động. Ngay sau khi ra đời, HTX được UBND xã tạo điều kiện cho mượn 1.600 m2 đất làm trụ sở và địa điểm sản xuất. Cùng với sự hỗ trợ từ phía chính quyền địa phương, HTX còn được sự quan tâm của Trung tâm Khuyến công tỉnh mở lớp đào tạo nghề giúp chuyển sang sản xuất các sản phẩm song xiên. Vừa bước vào hoạt động, HTX gặp ngay khó khăn là tác động của cuộc khủng hoảng tài chính, suy giảm kinh tế thế giới làm số lượng khách hàng ngày càng giảm, yêu cầu của khách hàng về chất lượng sản phẩm ngày một khắt khe, buộc anh một lần nữa chuyển hướng sản xuất các mặt hàng tre đan xuất khẩu sang thị trường Đài Loan thông qua Công ty Phú Minh (Hưng Yên). Nhờ năng động tìm kiếm thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm tạo uy tín với khách hàng nên dù trải qua không ít khó khăn, hoạt động của HTX vẫn được duy trì ổn định, quy mô sản xuất ngày càng phát triển. Hiện tại, HTX tạo việc làm thường xuyên cho 40-50 lao động với thu nhập 350.000-800.000 đồng/ tháng, việc làm theo thời vụ cho 200-300 lao động ở địa phương khác như Vạn Ninh, Thái Bảo (Gia Bình), Tri Phương, Lạc Vệ (Tiên Du), Khắc Niệm (thành phố Bắc Ninh). Cùng với sản xuất các mặt hàng tre đan, tháng 7 năm 2009, HTX tiếp tục đầu tư dây chuyền 20 máy may công nghiệp thu hút 30 lao động chủ yếu trên địa bàn xã Bình Dương với thu nhập từ 650.000 đồng đến 1.100.000 đồng/tháng. Nhiều người trước đây đang làm công nhân trong các nhà máy, công ty trong các KCN hoặc nơi xa cũng trở về làm trong xưởng may của HTX. Chị Tạ Thị Ngân, cho biết: “Trước đây tôi làm công nhân tại thành phố Hồ Chí Minh, khi HTX phát triển nghề may công nghiệp tôi nhận thấy có nhiều thuận lợi như được làm việc gần nhà, chi phí sinh hoạt phù hợp với thu nhập nên đã tham gia sản xuất”. 

Mặc dù mới đi vào sản xuất chưa lâu nhưng HTX TTCN Bình Dương đã tạo được uy tín khá vững chắc. Nhiều công ty, các HTX dich vu seo vụ trong và ngoài tỉnh đã đến tìm hiểu hoạt động, tìm cơ hội hợp tác sản xuất cũng như tìm kiếm nguồn lao động… Ngoài tạo việc làm cho gần 300 lao động, HTX còn thường xuyên đứng ra mở lớp đào tạo nghề cho các đối tượng lao động trên địa bàn xã giúp Trung tâm dạy nghề huyện Gia Bình, Trung tâm dạy nghề phục hồi chức năng cho người tàn tật Bắc Ninh với tỷ lệ học viên đạt yêu cầu từ 50% trở lên.

Với chị Nguyễn Thị Thinh, người con của quê hương Du Tràng, xã Giang Sơn (Gia Bình) tình yêu đối với nghề đan tre truyền thống vốn đã ngấm sâu vào máu thịt của chị ngay từ rất sớm. Tuy nhiên phải đến cuối năm 2007, chị mới có điều kiện trở lại quê gắn bó với nghề. Khởi đầu từ tổ hợp sản xuất chỉ khoảng chục chị em chuyên gia công các sản phẩm tre đan gia dụng, đầu năm 2008 chị xin phép thành lập HTX mây tre đan xuất khẩu Toàn Phong. Với sự giúp đỡ đào tạo nghề của Trung tâm Khuyến công tỉnh, hiện tại mỗi tháng HTX có thể sản xuất khoảng 6.000 sản phẩm mây tre đan xuất khẩu sang thị trường Đài Loan thông qua Công ty Phú Minh (Hưng Yên). HTX đang tạo việc làm ổn định cho hơn 60 xã viên trong đó có 25-27 người khuyết tật chủ yếu tại địa phương với thu nhập 450.000-780.000 đồng/người/tháng. Sắp tới, để tạo thêm việc làm nâng cao thu nhập cho người lao động, HTX sẽ đầu tư mở dây chuyền may công nghiệp quy mô dự kiến từ 10-15 máy. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay đối với HTX là vấn đề thiếu mặt bằng hoạt động. Mặc dù đã hoạt động gần 2 năm nhưng trụ sở HTX cũng chính là nhà riêng của gia đình chị, địa điểm sản xuất cho xã viên vẫn phải đi thuê nên HTX không dám đầu tư xây dựng, mua sắm thiết bị sản xuất. Một phần do điều kiện sản xuất chưa ổn định nên HTX đã phải bỏ qua nhiều hợp đồng kinh tế, có hợp đồng làm tăm tre cao cấp lên tới vài trăm triệu đồng nhưng không dám nhận. Những hôm trời mưa, xã viên lại phải nghỉ, ảnh hưởng lớn đến sản xuất của HTX. Để lắp đặt dây chuyền may công nghiệp chị dự định chuyển toàn bộ đồ đạc sinh hoạt tại tầng một nhà mình lên trên gác lấy mặt bằng phát triển sản xuất. Thời gian qua, HTX đã đề nghị chính quyền, các ngành chức năng giúp đỡ, tạo điều kiện về mặt bằng. Mới đây, huyện Gia Bình và chính quyền xã Giang Sơn đã thống nhất cấp 3.000 m2 đất cho HTX làm địa điểm sản xuất. Tuy nhiên, việc giao mặt bằng vẫn chưa thể thực hiện do vướng mắc trong khâu quy hoạch. Chủ nhiệm HTX Nguyễn Thị Thinh băn khoăn: “Trong HTX có nhiều xã viên là người tàn tật hoặc ở xa, chúng tôi dự định khi có mặt bằng sẽ dành một phần diện tích thành lập bếp ăn và xây dựng khu nhà ở cho người lao động. Tạo việc làm cho người lao động, giúp họ một phần chỗ ăn, ở là ước nguyện từ lâu của tôi”. Cuộc sống dù còn nhiều khó khăn, chật vật nhưng đôi khi cũng ngập tràn hạnh phúc khi người ta biết nuôi những hy vọng cho ngày mai phát triển. Với chị Thinh, niềm vui ấy dường như chỉ giản đơn là thiện ý giúp bà con có thêm nghề mới, làm ra được sản phẩm, có được nguồn thu, thế là họ mừng, mình mừng… Mặc dù đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của các cấp chính quyền, nhưng đến nay đề nghị của HTX về mặt bằng sản xuất vẫn chưa thành hiện thực.

Trên địa bàn huyện Gia Bình hiện nay có 11 HTX TTCN, tạo việc làm cho hàng trăm lao động trực tiếp, nhưng mới chỉ có 2 HTX được tạo điều kiện về mặt bằng sản xuất. Số HTX còn lại đều phải đi thuê mặt bằng hoặc dùng chính đất ở nhà mình làm cơ sở sản xuất. Đây chính là khó khăn lớn cho các HTX TTCN khi muốn mở rộng các ngành nghề và mua sắm trang bị đổi mới công nghệ. Ông Nguyễn Khắc Lạng, Trưởng phòng Công Thương huyện cho rằng: Huyện luôn sẵn sàng tạo điều kiện tốt nhất cho các HTX phát triển nhưng vấn đề chính phải căn cứ vào quy mô nhu cầu của các HTX.

Đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho người lao động khu vực nông nghiệp, nông thôn là vấn đề các cấp chính quyền, các ngành chức năng đặc biệt quan tâm chỉ đạo. Trên thực tế, Bắc Ninh đã có chủ trương và đề ra rất nhiều biện pháp khôi phục, phát triển nghề truyền thống, nhân cấy nghề mới, phát triển các ngành, nghề phi nông nghiệp đối với khu vực nông thôn. Vài năm gần đây, Trung tâm Khuyến công tỉnh đã triển khai hàng trăm lớp đào tạo nhân cấy nghề mới, góp phần vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động theo hướng CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn, tạo việc làm nâng cao thu nhập cho người lao động. Tuy nhiên, để khôi phục, phát triển nghề truyền thống, nhân cấy nghề mới ngày càng hiệu quả, huyện Gia Bình cần khảo sát, giúp đỡ các HTX TTCN có tiềm năng phát triển để họ có thêm điều kiện mở rộng sản xuất, tạo việc làm ổn định cho bà con địa phương.

Phóng sự dự thi của Hoàng Mai - Trung Nguyên