Những kinh nghiệm bước đầu trong quản lý chất thải rắn

Với tốc độ tăng trưởng kinh tế luôn ở mức cao, những năm qua Bắc Ninh được biết đến là một tỉnh có nền kinh tế năng động và phát triển với nhiều chỉ tiêu đứng trong top 10 cả nước.

Tuy nhiên do tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa của tỉnh đang diễn ra rất nhanh nên tình trạng ô nhiễm môi trường, nhất là ô nhiễm do chất thải rắn (CTR) phát sinh đang tạo sức ép lớn lên quá trình phát triển của tỉnh. Vì vậy, quản lý CTR, bảo vệ môi trường là nhiệm vụ cấp thiết và quan trọng hàng đầu được các cấp, các ngành của tỉnh nỗ lực thực hiện với nhiều giải pháp đồng bộ được thực thi đã và đang mang lại những kết quả bước đầu đáng ghi nhận.

Vận hành lò đốt rác thải sinh hoạt tại xã Gia Ðông, Thuận Thành.

Sức ép chất thải rắn

Theo điều tra của ngành chức năng thì với quy mô dân số gần 1,1 triệu người hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh phát sinh khoảng gần 517 tấn CTR sinh hoạt/ngày đêm, trong đó khu vực thành thị là hơn 197,6 tấn và khu vực nông thôn là hơn 319 tấn; 65377 tấn CTR công nghiệp/năm, trong đó 47.770 tấn CTR không nguy hại và 17607 tấn CTR nguy hại; 3,32 tấn CTR y tế, trong đó CTR nguy hại là 0,61 tấn; đó là chưa kể tới CTR xây dựng và bùn thải phát sinh từ các công trình xây dựng. Lượng CTR phát sinh hàng ngày lớn, trong đó có không ít là CTR nguy hại đang là nhân tố trực tiếp gây ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người dân.

Ðặc biệt, do tốc độ phát sinh CTR tăng nhanh qua các năm, việc quản lý CTR của các cấp, các ngành chưa đáp ứng được yêu cầu dẫn đến nhiều điểm tồn đọng lượng lớn CTR, gây bức xúc trong dư luận. Ðiển hình là từ những năm 2011-2012, bãi rác thải chôn lấp duy nhất của tỉnh là bãi Ðồng Ngo, nằm ở cửa ngõ thành phố Bắc Ninh quá tải gây nên tình trạng dồn ứ CTR ở các địa phương. Ngoại trừ CTR y tế và một phần CTR công nghiệp được thu gom xử lý thì hầu hết CTR sinh hoạt được người dân đổ bừa bãi ra ven đường, khu đất trống… gây mất mỹ quan và ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và cuộc sống của dân cư, nhất là ở các vùng có tốc độ đô thị hóa, CNH nhanh như: Từ Sơn, Yên Phong, Quế Võ… Nhiều nơi, vấn đề xử lý CTR đã trở thành “điểm nóng” trong đời sống chính trị, kinh tế - xã hội của địa phương.

Kết quả bước đầu từ những giải pháp đồng bộ

Trước thực trạng bức xúc về quản lý CTR, Bắc Ninh đã triển khai đồng loạt các giải pháp nhằm xử lý vấn đề CTR từ gốc như: Ðầu tư xây dựng khu xử lý CTR tập trung của tỉnh ở Phù Lãng (Quế Võ) và khu xử lý CTR tập trung của các huyện, thị xã; đầu tư xây dựng hạ tầng điểm tập kết rác thải của các thôn; xây dựng mô hình thu gom, phân loại CTR tại nguồn; đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức người dân về phân loại, thu gom CTR… Với sự chỉ đạo quyết liệt của tỉnh cùng sự đầu tư mạnh mẽ về nguồn, kinh phí nên đến nay toàn tỉnh đã có 550 điểm tập kết rác thải của các thôn do tỉnh đầu tư 100% kinh phí đã được hoàn thành và đưa vào sử dụng. Trong đó, trên địa bàn thành phố Bắc Ninh và Quế Võ áp dụng việc thu gom rác thải theo mô hình đô thị, rác thải được xe chuyên dụng lấy từ xe gom lên thùng đưa vào khu xử lý rác thải ở Phù Lãng đã hoàn thành. Ở các huyện, thị xã áp dụng mô hình tổ, đội thu gom rác thải từ hộ gia đình vào điểm tập kết và một phần đưa đến lò đốt công suất nhỏ do doanh nghiệp đầu tư có sự hỗ trợ của tỉnh và phần còn lại chờ chôn lấp tại khu xử lý CTR tập trung của huyện đang được xây dựng. Ðặc biệt, mô hình làm điểm phân loại rác thải tại nguồn đang được triển khai ở thành phố Bắc Ninh và Gia Bình sẽ là nhân tố tích cực để việc xử lý CTR sinh hoạt tại gốc được thực hiện hiệu quả trong phạm vi toàn tỉnh sau này.

Hoạt động thu gom rác thải tại thị xã Từ Sơn.

Cùng với việc dần giải quyết những bức xúc về CTR sinh hoạt thì việc thu gom, vận chuyển và xử lý CTR công nghiệp và y tế cũng đang đi vào nền nếp. Ðến nay, toàn tỉnh đã có 35 đơn vị hoạt động dich vu seo vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTR công nghiệp hoạt động, bảo đảm việc thu gom, xử lý CTR công nghiệp theo đúng cam kết với cac cơ quan chức năng. Hầu hết các Bệnh viện, các cơ sở y tế trong tỉnh cũng đều thực hiện phân loại và thu gom rác thải hàng ngày đến nơi lưu giữ tại cơ sở để được xử lý tại chỗ hoặc được ký hợp đồng với Công ty môi trường đô thị đưa đến nơi xử lý tập trung, trong đó có 09/14 bệnh viện đã có lò đốt rác đạt tiêu chuẩn...

Phấn đấu cho những mục tiêu dài hạn

Xác định quản lý CTR có vai trò quyết định đến việc bảo vệ môi trường, bảo đảm cho sự phát triển bền vững của tỉnh trong quá trình CNH, HÐH nên cùng với các giải pháp cấp thiết được thực thi nêu trên thì thực hiện kết luận số 506-TB/KL của Bí thư Tỉnh ủy, Kế hoạch số 101/KH-UBND của UBND tỉnh Bắc Ninh về một số giải pháp xử lý các bãi rác trên địa bàn tỉnh, Sở TN&MT đã xây dựng và trình UBND tỉnh phê duyệt Ðề án “Phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2020”. Mục tiêu Ðề án nhằm phân loại triệt để chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, thu gom 95% lượng chất thải phát sinh tại các tổ chức, cơ quan, trường học, hộ gia đình, cá nhân, khu vực công cộng và cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch viện, các cơ sở y tế trong tỉnh cũng đều thực hiện phân loại và thu gom rác thải hàng ngày đến nơi lưu giữ tại cơ sở để được xử lý tại chỗ hoặc được ký hợp đồng với Công ty môi trường đô thị đưa đến nơi xử lý tập trung, trong đó có 09/14 bệnh viện đã có lò đốt rác đạt tiêu chuẩn...

Phấn đấu cho những mục tiêu dài hạn

Xác định quản lý CTR có vai trò quyết định đến việc bảo vệ môi trường, bảo đảm cho sự phát triển bền vững của tỉnh trong quá trình CNH, HÐH nên cùng với các giải pháp cấp thiết được thực thi nêu trên thì thực hiện kết luận số 506-TB/KL của Bí thư Tỉnh ủy, Kế hoạch số 101/KH-UBND của UBND tỉnh Bắc Ninh về một số giải pháp xử lý các bãi rác trên địa bàn tỉnh, Sở TN&MT đã xây dựng và trình UBND tỉnh phê duyệt Ðề án “Phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2020”. Mục tiêu Ðề án nhằm phân loại triệt để chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, thu gom 95% lượng chất thải phát sinh tại các tổ chức, cơ quan, trường học, hộ gia đình, cá nhân, khu vực công cộng và cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ; xử lý triệt để lượng chất thải rắn sinh hoạt tồn đọng và phát sinh, bảo đảm tỷ lệ chôn lấp sau xử lý dưới 20%...

Ðể thực hiện được mục tiêu này, Bắc Ninh đang dần hoàn thiện các cơ chế, chính sách về hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý CTR theo hướng xã hội hóa đầu tư có sự hỗ trợ của nguồn ngân sách Nhà nước. Theo đó, tỉnh ưu tiên nguồn vốn ngân sách đầu tư xây dựng hoàn chỉnh các khu xử lý rác tập trung tại các huyện, thị xã; có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác thải, lò đốt rác; có cơ chế hỗ trợ các mô hình vận chuyển, thu gom rác thải từ thôn, xóm, khu dân cư; Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc quản lý vận hành tại các điểm tập kết nhằm đảm bảo 100% các điểm tập kết đi vào hoạt động có hiệu quả, đổ rác phải đúng nơi quy định và phun chế phẩm sinh học đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường; … Ðặc biệt là việc nhân rộng mô hình phân loại rác thải tại nguồn và đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, người dân về việc thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường sống. Ðối với các ngành, các cấp, các tổ chức chính trị xã hội, hàng năm tỉnh đều yêu cầu xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch hành động về bảo vệ môi trường, trong đó vấn đề thu gom, vận chuyển và xử lý CTR là nhiệm vụ trọng tâm nhằm tạo sự đồng thuận cao trong toàn dân đối với nhiệm vụ quan trọng này.