Phải duyên Quan họ

“Tôi phải ăn nước làng Đào Xá, Phong Khê, thành phố Bắc Ninh, phải học cả tiếng làng Đào, bằng cả tấm lòng mình mới hát được Quan họ”. Đó là tâm sự của anh Kim Nguyên Vũ-người có một tình yêu lớn dành cho Quan họ.

Có trò chuyện với anh Vũ mới thấy được tình yêu mà anh dành cho Quan họ. Hẹn gặp anh vào thời điểm này quả thật là rất khó anh đang bận rộn với việc giảng dạy tiếng Anh tại trường Phạm Hồng Thái (Hà Nội). Không phải người Đào Xá cũng chẳng phải người Bắc Ninh, thế nhưng tới Đào Xá không ai là không biết tới chàng trai gốc Hà Nội này. Họ quý mến và khâm phục anh bởi chưa có người ngoại tỉnh nào lại say mê Quan họ và hiểu biết Quan họ tường tận như anh. Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội trong một gia đình không có ai theo con đường ca hát, anh Vũ đến với Quan họ thật tình cờ mà lại nên duyên. Khi còn đang là sinh viên Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ, được bạn động viên, anh tham gia phong trào văn nghệ của trường và si mê Quan họ.

Cũng từ đó, anh thường xuyên nghe và tìm hiểu về nét đẹp của dân ca Quan họ. Đến hẹn lại lên, vào dịp đầu năm mới anh lại tới Bắc Ninh để xem những liền anh, liền chị trổ tài trong hội thi hát Quan họ đầu xuân và tự tìm tới nhiều làng Quan họ gốc để thỏa lòng yêu thích Quan họ. Nghe và hát nhiều, Quan họ ngấm vào trong anh rồi anh say Quan họ tự bao giờ cũng không rõ nữa. Quan họ đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của anh, anh chia sẻ: “Phải duyên Quan họ nó giống như “chuồn chuồn đã mắc nhện vương, như con tơ rối biết bao giờ cho ra?”. Đến năm 2005, anh có dịp gặp và hát cùng anh Hai Cứ làng Đào Xá làn điệu “Tương phùng tương ngộ” tại Hội chợ Mỹ Đình. Thấy anh Vũ có lòng yêu Quan họ và giọng hát của hai người rất hoà quện, anh Cứ đã có lời mời anh về quê mình để cùng nhau học hát. Mặc dù công việc bận rộn, nhưng đều đặn vào thứ bảy, chủ nhật hàng tuần anh Vũ lại lặn lội từ Hà Nội về Đào Xá để đắm mình trong câu hát Quan họ. Anh về làng nhiều tới mức ai cũng biết tên và nhớ mặt anh. Những ngày còn lại trong tuần, khi anh Cứ sang Hà Nội là hai người lại đắm mình cùng tình yêu Quan họ. Khi được hỏi ai được xem là người thầy đầu tiên dạy anh hát Quan họ thì anh khiêm tốn mà trả lời rằng: “Các liền anh liền chị Bắc Ninh đều là thầy dạy của mình hết, nhưng nếu phải kể tên, mình xin nhắc tới anh Hai Cứ, ông Tuấn Hợp, cụ Lâm, cụ Quyết là nghệ nhân làng Đào Xá, đôi liền chị Lệ Ngải-Minh Phức nguyên là diễn viên đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh, nhạc sỹ Đức Miêng, nhà nghiên cứu Quan họ Hoắc Công Huynh và còn nhiều liền anh, liền chị đều là những người đã dày công truyền dạy cho mình”.

Năm 2007, được sự động viên của những nghệ nhân trong làng, anh cùng anh Cứ đã đăng ký tham gia thi hát đối đáp Quan họ 50 bài và đạt giải Nhì. Năm 2008, anh đã đạt giải Nhất cũng ở nội dung 50 bài. Không dừng lại ở đó, anh cùng bạn chơi nghỉ một năm, quyết tâm học thêm nhiều làn điệu nữa để đăng ký nội dung 150 bài. Ngày ngày lên lớp, tối về nhà luyện giọng ôn bài. Say mê học hát, quên giờ giấc đối với anh là chuyện bình thường. Anh Nguyễn Văn Cứ, bạn diễn cùng anh cho biết: “Nhiều hôm sinh hoạt câu lạc bộ Quan họ của làng do quá mải mê mà khi nhìn đồng hồ thì đã quá giờ, không còn chuyến xe buýt nào nữa, Vũ lại bắt taxi về Hà Nội để sáng mai kịp giờ lên lớp”. Sáu năm liên tiếp, anh trở đi trở lại Bắc Ninh thường xuyên, Bắc Ninh đã trở thành quê hương thứ hai của anh Ba Vũ. Không uổng công sức và tâm huyết dành cho Quan họ, hai năm liền đi thi anh đều đạt giải cao, giải Nhì năm 2010, giải Nhất năm 2011.

Để đạt tới giải thưởng cao như ngày hôm nay anh Vũ chia sẻ kinh nghiệm “Hai người hát với nhau không đơn thuần là giọng phải hoà hợp mà hai người hát phải thật hiểu nhau ”. Nói về mối liên hệ giữa học tiếng Anh và học Quan họ anh cười sảng khoái và trả lời rằng: “Tiếng Anh là học một ngôn ngữ mới giúp ta khám phá ra được nhiều nền văn hoá , học Quan họ cũng vậy. Văn hóa Quan họ là học cả một nền văn hoá và lối sống của người Quan họ, chứ không chỉ đơn thuần là học hát. Nhưng học tiếng Anh và Quan họ đều cần sự đam mê và tính kiên trì”. Hiện nay, ngoài thời gian dạy học anh vẫn tranh thủ về Đào Xá để học thêm nhiều làn điệu mới và tham gia sinh hoạt tại câu lạc bộ Quan họ làng Đào Xá. Buổi trò chuyện với anh giúp tôi hiểu hơn di sản quê mình và cảm nhận được lửa Quan họ sẽ luôn cháy rạo rực và mãnh liệt trong anh, một người có duyên Quan họ.

Bài, ảnh: Hoàng Mai