Phát huy hiệu quả sau đầu tư các công trình cấp nước sạch nông thôn

Theo thống kê của Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn, toàn tỉnh hiện có 44 nhà máy nước sạch nông thôn tập trung cấp nước sạch cho 97 xã. Trong đó, Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn (Sở Nông nghiệp & PTNT) quản lý 14 công trình, còn lại thuộc quản lý của doanh nghiệp đầu tư.

Việc huy động nguồn lực hỗ trợ và thu hút doanh nghiệp đầu tư xây dựng các công trình nước sạch đã góp phần đưa tỷ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh ngày càng được nâng lên. Tuy nhiên, để duy trì hoạt động và phát huy hiệu quả các công trình nhằm mang lại nguồn nước sạch ổn định cho người dân khu vực nông thôn là vấn đề khó, đòi hỏi sự đổi mới trong công tác quản lý, đầu tư và vận hành. Ông Nguyễn Hữu Thung, Phó Giám đốc Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn cho biết: Những năm qua, từ nguồn vốn Chương trình Mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường, vốn vay của Ngân hàng Thế giới... và đầu tư của một số doanh nghiệp, nhiều công trình nước sạch nông thôn được xây dựng, góp phần nâng cao tỷ lệ người dân được sử dụng nước sạch, nước hợp vệ sinh qua đó tác động trực tiếp tới chất lượng cuộc sống khu vực nông thôn. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng một số công trình nước sạch, nhất là những công trình do các xã quản lý được đầu tư xây dựng, song quá trình vận hành bộc lộ nhiều hạn chế, nhanh xuống cấp, thậm chí hư hỏng không sử dụng được, làm lãng phí nguồn vốn của Nhà nước và ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân.

Công nhân Nhà máy nước sạch Tri Phương kiểm tra chất lượng nước tại bể lắng lọc lamella.

Thực trạng đó đặt ra vấn đề muốn phát huy được hiệu quả các công trình nước sạch nông thôn thì công tác quản lý, vận hành của các đơn vị chủ quản phải có những đổi mới và tổ chức chặt chẽ. Những năm gần đây, tỉnh ta xây dựng, duy trì 2 mô hình tổ chức quản lý vận hành, gồm: Mô hình doanh nghiệp, mô hình đơn vị sự nghiệp công lập quản lý. Đơn cử, Nhà máy nước sạch Tri Phương (Tiên Du) công suất 17.500 m³/ngày, đêm cung cấp nước sạch cho hơn 20.000 hộ dân thuộc 13 xã, phường: Tri Phương, Hoàn Sơn, Liên Bão, Phật Tích, Cảnh Hưng, Minh Đạo, Hiên Vân, Việt Đoàn, Đại Đồng, Phú Lâm (Tiên Du), Phù Chẩn, Tương Giang (thị xã Từ Sơn), Khắc Niệm (thành phố Bắc Ninh) thuộc Chương trình cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn. Sau khi được đầu tư xây dựng, nhà máy nước thuộc quản lý của Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn. Để vận hành Nhà máy, Trung tâm xây dựng đội ngũ quản lý, vận hành và đề xuất những giải pháp phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương nhằm nâng cao hiệu quả công trình và chất lượng cung cấp nước cho người dân. Theo đánh giá của UBND xã Tri Phương, ban đầu, khi nhà máy được đưa vào vận hành, sử dụng, nhiều hộ dân còn lo ngại, hoài nghi về tính hiệu quả của các công trình cấp nước này, bởi thực tế có nhiều công trình cấp nước tập trung chỉ hoạt động hiệu quả được thời gian đầu, sau đó xuống cấp, chất lượng nước không đạt yêu cầu hoặc ngừng hoạt động. Tuy nhiên, đến nay, chất lượng công trình bảo đảm nên khoảng 95% hộ dân trên địa bàn xã Tri Phương đã dùng và đăng ký đấu nối để được sử dụng nước sạch.
Thực tiễn triển khai cho thấy, mô hình doanh nghiệp và đơn vị sự nghiệp công lập quản lý công trình cấp nước nông thôn tập trung có nhiều ưu điểm như: Tính ổn định, chuyên nghiệp; được trang bị đầy đủ công cụ và phương tiện kiểm tra, xử lý kịp thời sự cố xảy ra trong quá trình vận hành; chất lượng nước được xét nghiệm định kỳ, chịu sự giám sát của người dân và các cơ quan chuyên môn; công tác duy tu bảo dưỡng được thực hiện thường xuyên, máy móc, thiết bị được bảo dưỡng định kỳ; có nhiều điều kiện thuận lợi để cải tiến công nghệ, nâng cấp thiết bị... bảo đảm, hiệu quả sau đầu tư. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh vẫn còn các công trình cấp nước giao cho UBND xã quản lý thông qua hình thức tổ quản lý vận hành, chỉ được tập huấn quản lý vận hành và làm việc kiêm nhiệm nên hiệu quả không cao; nhiều công trình nhanh xuống cấp nhưng không có kinh phí để duy tu, bảo dưỡng dẫn đến hư hỏng, tính bền vững không cao.
Từ thực tế đó có thể khẳng định để phát huy hiệu quả sau đầu tư các công trình cấp nước sạch nông thôn cần có đội ngũ cán bộ quản lý vững chuyên môn, kỹ thuật; xây dựng hệ thống quy chế chặt chẽ về chức năng, nhiệm vụ và kế hoạch vận hành của nhà máy theo từng lộ trình cụ thể, tránh thất thu và thất thoát nguồn nước sạch. Các cấp, các ngành, địa phương cần tuyên truyền sâu rộng tới người dân về lợi ích sử dựng nước sạch trong sinh hoạt nhằm tăng tỷ lệ sử dụng nước sạch tại nông thôn, thúc đẩy hiệu quả hoạt động của các nhà máy và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân hướng tới thực hiện thắng lợi Chương trình Mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn cũng như Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.