Phát triển ngành nghề TTCN cần giải pháp đồng bộ

Quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn ở Bắc Ninh luôn gắn liền với việc đẩy mạnh các ngành nghề. Nhiều năm qua, Bắc Ninh đặc biệt chú trọng xây dựng và triển khai các dự án khôi phục, thúc đẩy các nghề, làng nghề truyền thống, định hướng phát triển các loại hình dịch vụ phục vụ sản xuất và đời sống khu vực nông thôn.

Gần một năm qua, hàng trăm làng nghề cả nước nói chung cũng như hơn 60 làng nghề truyền thống của Bắc Ninh phải đối mặt với những khó khăn chồng chất khi chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế toàn cầu: Thiếu nguồn vốn, hạn chế về mặt bằng sản xuất hoặc sản xuất nhưng không thể tiêu thụ sản phẩm. Phường Đồng Kỵ (Thị xã Từ Sơn) có khoảng gần 150 doanh nghiệp sản xuất sản phẩm gỗ mỹ nghệ. Thu nhập bình quân đầu người của Đồng Kỵ đạt 35-40 triệu đồng/người/năm; giải quyết 11.000 lao động (chiếm 95% tổng dân số) địa phương và khoảng 5.000 lao động từ các nơi khác đến. Nghệ nhân Vũ Quý, Giám đốc Công ty đồ gỗ mỹ nghệ Bảo Quý-Hưng Long cho biết: “Chính sách kích cầu, hỗ trợ của Chính phủ đã góp sức to lớn giúp làng nghề phục hồi sản xuất. Hiện nay hàng xuất khẩu và tiêu thụ nội địa đang có hướng tăng mạnh. Công ty tiếp tục đầu tư công nghệ, đổi mới mẫu mã nhằm nâng cao hơn sức cạnh tranh của sản phẩm”.

Có thể nhận thấy, các nghề gỗ, sắt thép, giấy, sản xuất sản phẩm từ kim loại, dệt, chế biến nông, thủy sản và các loại hình dich vu seo vụ…ở Bắc Ninh đang phục hồi mạnh mẽ. Theo đánh giá của Sở Công thương, các làng nghề nói riêng, các ngành nghề phi nông nghiệp nói chung trên toàn tỉnh đóng góp khá lớn trong tổng sản phẩm (GDP) của tỉnh. Chỉ tính riêng năm 2008, tỷ lệ này đã đạt khoảng trên 55% và khả năng sẽ tiếp tục tăng khi Bắc Ninh định hướng giảm dần tỷ trọng kinh tế nông, lâm nghiệp, thủy sản.

Để thúc đẩy các làng nghề và các ngành nghề phi nông nghiệp phát triển bền vững, nhất là khi Việt Nam ngày càng hội nhập sâu kinh tế thế giới, Bắc Ninh đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ khởi sự doanh nghiệp; cải cách hành chính trong cấp Giấy phép kinh doanh; mở các cuộc hội thảo tại làng nghề khuyến khích các hộ cá thể đủ năng lực thành lập doanh nghiệp. Việc quy hoạch, xây dựng các khu, cụm công nghiệp nhỏ và vừa tạo điều kiện về mặt bằng sản xuất cho các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp ở các vùng có nghề truyền thống và những nơi đang phát triển nghề mới…Số doanh nghiệp mới ở Bắc Ninh phát triển khá nhanh: Từ năm 2002-2006 toàn tỉnh có 1.444 doanh nghiệp mới được thành lập; năm 2007 có thêm 561 doanh nghiệp; năm 2008 là 551 doanh nghiệp. Cũng theo kết quả khảo sát của ngành Công Thương thời điểm tháng 4-2009 tiến hành tại 588 /tổng số 610 thôn, xóm gồm 213.939 hộ cho thấy hộ phát triển nghề phi nông nghiệp chiếm tới 22,9%, tương đương 49.121 hộ với 105.619 lao động trong độ tuổi (riêng thành phố Bắc Ninh và thị xã Từ Sơn chỉ khảo sát ở các xã nông thôn), trong đó có 15,77% làm đồ gỗ các loại; sắt thép, kim loại chiếm 3,42%; giấy chiếm 0,59%; gốm sứ 0,23%; vật liệu xây dựng 1,16%; chế biến nông sản, thủy sản 7,25%... Cuộc khảo sát cho thấy ngành nghề sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp phân bố khắp các địa phương trong tỉnh nhưng chủ yếu tập trung với mật độ cao tại khu vực bắc Đuống có nhiều nghề cổ truyền.

Khôi phục các làng nghề truyền thống, phát triển các ngành nghề mới tạo động lực phát triển sản xuất và tiêu dùng. Đối với các làng nghề cần có những cuộc khảo sát, phân tích chính xác các mặt tích cực, hạn chế; giải quyết được các vấn đề mặt bằng, thị trường, vốn đầu tư sản xuất và đổi mới công nghệ, nguồn nguyên liệu, đào tạo nhân lực. Bên cạnh đó tiếp tục xây dựng hạ tầng kỹ thuật các khu công nghiệp đa nghề và làng nghề để định hướng cho việc sử dụng đất theo quy hoạch, tiết kiệm, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ, vừa và các hộ cá thể trong làng nghề đầu tư xây dựng nhà xưởng, đầu tư vốn và công nghệ trong sản xuất kinh doanh, tạo bước tăng trưởng kinh tế của tỉnh và tạo lên diện mạo mới khu vực nông thôn theo hướng đô thị-công nghiệp. Giảm thiểu ô nhiễm môi trường do chuyển được sản xuất tách khỏi khu dân cư.

Vấn đề cần được quan tâm hiện nay là đào tạo nghề cho nhân lực khu vực nông thôn bởi đây là lực lượng chính trực tiếp lao động trong các làng nghề và các nghề TTCN. Hiện tại chỉ có khoảng 30% lao động TTCN được đào tạo qua các lớp ngắn hạn. Để có lực lượng thợ đáp ứng nhu cầu phát triển TTCN và các ngành nghề phi nông nghiệp khác thì đến năm 2005, Bắc Ninh cần đào tạo từ 25-30.000 lao động. Điều này cần có sự phân định cụ thể trách nhiệm của các cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn. Chú trọng hình thức đào tạo theo đơn đặt hàng của cơ sở sản xuất, đồng thời khi cấp phép cho các dự án sản xuất kinh doanh ở vùng nông thôn phải có quy chế ràng buộc đào tạo nghề và sử dụng lao động tại chỗ.

V.T