Quy hoạch Bắc Ninh-Hướng tới đô thị sinh thái

Phát triển các tuyến phố xanh là một trong những yếu tố hình thành nên đô thị sinh thái. Ảnh: Tuyến phố trung tâm thị trấn Lim, Tiên Du.

Đô thị sinh thái là một khái niệm khá mới mẻ, vì vậy chưa có định nghĩa chính thống. Theo tổ chức Sinh thái đô thị của Australia, “Một thành phố sinh thái là thành phố bảo đảm sự cân bằng với thiên nhiên”, hay cụ thể hơn là việc cho phép các cư dân sinh sống trong điều kiện chất lượng cao nhưng sử dụng tối thiểu các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Theo quan điểm của Richard Register, chuyên gia hàng đầu về thiết kế đô thị người Mỹ, một đô thị sinh thái bền vững là đô thị mà ở đó các khu dân cư dù mật độ cao hay trung bình thì quy mô cũng được giới hạn bởi các  không gian xanh, hầu hết mọi người sinh sống và làm việc trong khoảng cách đi bộ và đi xe đạp.

Theo nhận định của phần lớn các nhà nghiên cứu về “Đô thị sinh thái”, các  tiêu chí để quy hoạch đô thị sinh thái có thể được khái quát bởi các tiêu chí: (1)Về kiến trúc, các công trình phải đảm bảo khai thác tối đa các nguồn năng lượng có thể tái tạo (gió, mặt trời, nước mưa…) phát triển nhà cao tầng để dành mặt đất cho không gian xanh, khuyến khích kiến trúc xanh cho nhiều tòa nhà; (2) Sự đa dạng sinh học của đô thị phải được đảm bảo với các hành lang cư trú tự nhiên, nuôi dưỡng sự đa dạng sinh học và đem lại sự tiếp cận với thiên nhiên để nghỉ ngơi, giải trí; (3) Giao thông và vận tải cần hạn chế phương tiện cơ giới, sử dụng giao thông công cộng kết nối các trung tâm và nhu cầu di chuyển xa, chia sẻ ô tô con khi thật cần thiết; (4) Công nghiệp chủ yếu là công nghiệp sạch, sản phẩm hàng hóa có thể tái sử dụng, tái sản xuất và giảm thiểu sự vận chuyển; (5) Kinh tế đô thị là một nền kinh tế tập trung sức lao động thay vì tập trung sử dụng nguyên liệu, năng lượng và nước.

Theo khái niệm trên, quy hoạch chung đô thị lõi Bắc Ninh đã được chỉ đạo từ quan điểm, mục tiêu đến ý tưởng, từ ý tưởng đến các nội dung cụ thể trong đồ án quy hoạch, hoàn toàn đủ sức thuyết phục về một luận chứng khoa học, khả thi để hướng tới một “ Đô thị sinh thái” bằng sự phấn đấu có lộ trình và những giải pháp thích hợp.

Trước hết, về không gian, kiến trúc, Bắc Ninh là một đô thị mới phát triển, mặc dù đã cấp khá nhiều dự án nhưng phần lớn chưa triển khai, quy hoạch lần này có nhiệm vụ điều chỉnh và xác định các không gian và thiết kế đô thị theo tiêu chí của đô thị sinh thái. Bốn không gian đô thị chủ đạo (Bắc Ninh, Tiên Du, Từ Sơn, Nam Sơn) với 3 hành lang và 14 phân khu chức năng quan trọng, với ý thức bảo tồn các không gian làng, với nhịp điệu chiều cao công trình cao dần từ Đông sang Tây (cao nhất ở trục 295C), thấp dần từ trung tâm ra các không gian làng, có thể nói các nhà quy hoạch đã nghiên cứu khá kỹ lưỡng không chỉ đến các yếu tố dân số, kinh tế, kiến trúc, cảnh quan mà trong đó hàm chứa rất nhiều ý đồ về không gian sinh thái. Mật độ xây dựng và chiều cao kiến trúc công trình đều chú trọng đến việc dành tối đa quỹ đất để “xanh hóa đô thị”, đồng thời chỉ ra cơ hội áp dụng các công nghệ tiên tiến về tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, hạn chế di chuyển trong sinh hoạt và làm việc của người dân.

Về sự bảo đảm đa dạng sinh học của đô thị, đồ án quy hoạch đã phát huy tối đa lợi thế về “hình sông, thế núi”. Quy hoạch xác định bảo vệ và phát huy “Bộ khung thiên nhiên” là các triền sông, núi sót: sông Đuống, sông Cầu, sông Ngũ Huyện Khê, núi Dạm, núi Phật Tích, núi Chè, núi Dọc. Gắn với địa hình “trời cho” này là việc bảo tồn các không gian làng mà ý tưởng chủ đạo là không để xóa nhòa gianh giới giữa làng và phố, để làng vừa là cảnh quan xanh, kiến trúc xanh, vừa là không gian thư giãn, nghỉ ngơi của cư dân đô thị. Khai thác sông Đuống như một nét đặc trưng về “hành lang xanh” đô thị, đồng thời là tuyến du lịch văn hóa, lịch sử, tâm linh và sinh thái mang tầm cỡ quốc gia. Tái tạo sông Ngũ Huyện Khê đang là “dòng sông chết”, trả lại cho nó giá trị vốn có, đồng thời làm xanh thêm với tính chất của đô thị hiện đại, cùng với việc khôi phục dòng Tiêu Tương huyền thoại, với sông Cầu là khu vực vừa thiên nhiên, vừa gắn với du lịch làng nghề, làng quan họ.

Về giao thông vận tải, quy hoạch đã hội nhập kịp xu thế của các nước phát triển bằng hệ thống giao thông công cộng hiện đại, kết nối Vùng Thủ đô và các trung tâm lớn trong tỉnh bằng hệ thống xe buýt, tàu điện nhanh; phát triển các trung tâm thương mại cấp vùng, cấp đô thị và các trung tâm y tế, nghỉ dưỡng, đào tạo, vui chơi, giải trí nhằm hạn chế sự di chuyển bằng cơ giới, bằng ô tô cá nhân là những yêu cầu của một đô thị sinh thái.

Về công nghiệp, tỉnh cũng đã và đang chủ trương phát triển công nghiệp sạch, công nghiệp phụ trợ. Chủ trương này được xác định rõ trong đồ án quy hoạch, cùng với đó, xây dựng mô hình “công nghiệp-đô thị”, gắn với các khu công nghiệp là các khu đô thị sinh thái, có trung tâm logistic nhằm đảm bảo nhu cầu kho vận hiện đại, hạn chế sử dụng phương tiện vận chuyển nhỏ, ô nhiễm môi trường.

Cuối cùng, yếu tố kinh tế đô thị được xác định mục tiêu là nền kinh tế tri thức với dich vu seo vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học, du lịch, thương mại, tài chính ngân hàng, y tế nghỉ dưỡng, logistic là những ngành kinh tế quan trọng, sẽ trở thành chủ đạo trong giai đoạn sau 2030, là tầm nhìn về một đô thị mà đó là những lĩnh vực góp phần không nhỏ cho việc xác lập đầy đủ các tiêu chí của một đô thị sinh thái.

Nhưng, trước khi trở thành “Đô thị sinh thái” với đầy đủ tính chất của nó, Bắc Ninh cần trở thành “Đô thị xanh” với hệ cây xanh, mặt nước được phát triển tối đa tại từng công trình, từng đơn vị ở, từng khu đô thị. Những năm gần đây, tỉnh đã chỉ đạo và bước đầu có hiệu quả về trồng cây và giữ gìn hệ thống ao hồ. Ngoài ra, cần khuyến khích xây dựng các công trình kiến trúc xanh, sử dụng vật liệu tiết kiệm năng lượng...Tuy vậy, để nhận thức đầy đủ cần phải truyền thông sâu rộng hơn nữa để mọi người cùng có ý thức về công tác quy hoạch, thực hiện quy hoạch và trong suy nghĩ, hành động trong cuộc sống hàng ngày.

Quy hoạch hướng tới một đô thị sinh thái là một tiêu chuẩn của đô thị văn minh, hiện đại, là xu thế của những đô thị đang phát triển, là nguyện vọng của nhân dân muốn vươn tới một cuộc sống chất lượng cao và bền vững. Tuy vậy, tất cả vẫn còn ở phía trước, từ quy hoạch đến hiện thực đòi hỏi sự đồng thuận và quyết tâm phấn đấu của cả hệ thống chính trị và nhân dân, tất cả vì một tương lai giàu đẹp của quê hương.