Rộn ràng lễ hội kéo co

Lễ hội kéo co của làng Hữu Chấp, xã Hoà Long (thành phố Bắc Ninh) được tổ chức vào ngày Mồng Bốn tháng Giêng (Âm lịch). Ðây không chỉ là nét đẹp sinh hoạt văn hóa cộng đồng, mà còn thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên, cầu mong mưa thuận gió hòa mang đến cho người dân cuộc sống ấm no, hưng thịnh.

Mồng Năm hội Ó chẳng cho nhau về

Mồng Sáu trảy hội Bồ Ðề

Mồng Bẩy trở về đi hội Ðống Cao”

Những ngày cuối năm, khi trên các phương tiện truyền thông đưa tin rầm rộ: Nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc và Philippines được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, người dân làng Hữu Chấp (Hoà Long) ai cũng “trống rong, cờ mở”. Xuân Bính Thân đang đến cận kề, lễ hội kéo co của làng Hữu Chấp càng thêm ý nghĩa khi trò chơi dân gian cổ truyền của họ, nay đã chính thức bước chân vào di sản của nhân loại. Cụ Nguyễn Văn Phi, 82 tuổi- người cả đời gắn bó với công tác tổ chức lễ hội kéo co làng Hữu Chấp cho biết: “Kéo co có từ khi đình làng dựng lên cách đây hơn 300 năm về trước. Xưa kia, tục kéo co là cách để người dân địa phương quây quần, gắn bó bên nhau giữ đất, bám làng, tăng gia và trị thuỷ”.

Nằm bên bờ sông Cầu, làng Hữu Chấp trước kia, mùa mưa nước lũ thường xuyên tràn vào làng mạc, ruộng vườn, nhà cửa vì thế người dân  một năm chỉ cấy và thu hoạch được vụ chiêm. Cũng bởi thế, lễ hội kéo co ở đây mang đặc trưng và thể hiện sâu sắc nỗi niềm và khát vọng cầu mùa của những cư dân trồng lúa nước một thời.

Ðầu xuân đi xem hội, người ta thường hay bắt gặp trò chơi kéo co bằng dây thừng. Nhưng đến với lễ hội kéo co ở làng Hữu Chấp thì khác lạ và độc đáo bởi dây kéo co bằng chính cây tre. Ông Nguyễn Văn Trình, Trưởng thôn Hữu Chấp lý giải cặn kẽ: “Trước kia quanh năm sống chung với lũ, nên người dân địa phương trồng tre xung quanh làng vừa chắn sóng, bảo vệ làng vừa để phục vụ sản xuất và xây dựng nhà cửa. Cây tre hiên ngang, hùng dũng là thế nhưng cũng hiền hoà, mát dịu, nó đã trở thành một phần máu thịt trong cuộc sống cộng đồng dân cư nơi đây. Cũng bởi thế mà các cụ xưa đã chọn cây tre làm dây để tổ chức trò chơi kéo co”.   

Công tác chuẩn bị cho lễ hội kéo co của làng Hữu Chấp cũng rất chu đáo. Tháng Chạp là thời điểm địa phương cử ra 4 ông “Hoá” không có “bụi” đi chọn và đánh dấu 2 cây tre thẳng, to, dài của những gia đình có bụi tre cũng không có “bụi”. Ðến ngày Mồng Ba Tết, 4 ông “Hoá” có trách nhiệm chặt về, phát hết cành lá, cạo sạch tinh, đục hai gốc nối vào nhau bằng 2 đòn gánh (mỗi đòn gánh dài khoảng 2,1 m) và tết 3 con nhện bằng lạt gắn ở giữa. Ba con nhện không chỉ mang hình thức trang trí mà còn thể hiện mối tình cảm giao hoà, đoàn kết trong cuộc sống cộng đồng dân cư.  Sau khi công tác chuẩn bị dây kéo co xong, các bậc cao niên địa phương treo dây tre (dài khoảng 35 m) lên trước cửa đình làm lễ. Ngày Mồng Bốn tháng Giêng (Âm lịch), 70 trai tráng to khoẻ chia làm 2 đội phía Ðông và Tây (không có “bụi” tuổi từ 30-40) mình cởi trần, đầu quấn đỏ hoặc khăn xanh, quần lụa trắng thắt lưng đỏ, đi chân trần hạ dây xuống để tổ chức hội thi trước cửa đình.

Hội thi kéo co làng Hữu Chấp diễn ra 3 keo. Thường thì năm nào đội bên Ðông cũng thắng (có sự trợ giúp của người dân Ðẩu Hàn (Hoà Long) và khu Cô Mễ (Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh ở keo thứ 3) vì người dân nơi đây tin rằng bên Ðông thắng cuộc thì năm nào lúa chiêm cũng được mùa, làng trên, xóm dưới bình yên, hoà thuận. Cùng với trò chơi dân gian kéo co, lễ hội đầu xuân làng Hữu Chấp còn khiến du khách lưu luyến, bịn rịn theo những canh hát Quan họ đằm thắm, trữ tình của những liền anh, liền chị trong câu hát giao duyên, hẹn ước.