Sang thế kỷ với con tàu quá rộng

Sang thế kỷ với con tàu quá rộng

Hoa Hồng sang và gai nhọn cũng sang

Tay vun cây và bão dập mùa màng

 Sông ôm sóng cả bên bồi bên lở

Thương cảm, phản thùng, khoan

dung, thớ lợ

Vé trên tay thanh thản bước lên tàu.

Kẻ chậm chân có thể là mây nõn

Mải ngu ngơ với chim mới ra ràng

Kẻ chậm chân có thể là anh nữa

Trái tim cồng kềnh thơ phú đa mang...

Sang thế kỷ với con tàu quá rộng

Tôi chỉ lo chật chỗ với hoa Dành

Tôi chỉ sợ hóa đơn và bàn ghế

Xua mùi hương tinh khiết của

vô thanh.

HỮU THỈNH

(Tuyển tập thơ Việt Nam 1975 - 2000)

Bài thơ này được viết vào cuối thế kỷ hai mươi, nhân loại chuẩn bị “lên tàu” để tiến sang thế kỷ hai mốt. Nhà thơ đã dùng biểu tượng “con tàu” với ý nghĩa khái quát rất rộng. Đây chính là: “Con tàu trái đất” chở toàn bộ nhân loại bước sang thế kỷ mới. Hành trang của đoàn tàu này có đủ cả tốt, xấu, xây dựng và tàn phá, cao cả và thấp hèn. Thế kỷ 20 đã bàn giao cho thế kỷ 21 cả hoa hồng và gai nhọn, người khoan dung và kẻ phản thùng... Tất cả đều có vé lên tàu. Tất cả đều được chuyển giao sang thế kỷ 21. Đúng thay và cũng thật buồn thay!

Phác họa một bức tranh kỳ lạ, đầy ẩn dụ về cảnh: “Lên tàu sang thế kỷ”, bỗng nhiên nhà thơ đã dành cả 4 câu thơ tiếp sau để nói về những kẻ chậm chân. Đó là những người có thể nhỡ tàu, có thể không sang được thế kỷ mới:

“Kẻ chậm chân có thể là mây nõn

Mải ngu ngơ với chim mới ra ràng

Kẻ chậm chân có thể là anh nữa

Trái tim cồng kềnh thơ phú đa mang”.

 Nếu như kẻ chậm chân chỉ là các nhà thơ thì âu cũng là lẽ thường tình. Trái tim rộng lớn và đa cảm thì cuộc đời cũng dễ bị chậm chân, dễ bị nhỡ tàu. Thế còn mây nõn tại sao lại có thể chậm chân? Chính vì: “Mải ngu ngơ với chim mới ra ràng!”. Một câu thơ đầy ẩn dụ, đa nghĩa và có sức cảnh báo.

Để khép lại bài thơ, không phải ngẫu nhiên mà Hữu Thỉnh nhắc lại điệp khúc: “Sang thế kỷ với con tàu quá rộng’’. Hình ảnh này vừa nói lên được tầm vóc của thế kỷ mới, vừa chuẩn bị cho ý tưởng tiếp theo của bài thơ. Đó là: Tuy con tàu có rộng nhưng không khéo lại: “Chật chỗ với hoa”, không khéo hóa đơn và bàn ghế sẽ làm mất đi: “mùi hương tinh khiết” của vô vàn những âm thanh kỳ diệu. Nhà thơ muốn cảnh báo một điều: Sang thế kỷ mới, chúng ta phải đặc biệt chú trọng đến đời sống văn hóa tinh thần của con người. Không được để nền văn minh vật chất xua đuổi những vẻ đẹp vĩnh hằng của tạo hóa, của tâm hồn con người. Ai đó đã nói rất hay rằng: dù giàu có đến đâu, mất văn hóa là mất hết .

Tuy là người lãnh đạo cao nhất của Hội Nhà văn Việt Nam hiện nay, nhưng Hữu Thỉnh không phải là nhà thơ chuyên về chính luận. Thơ ông thiên về trữ tình, mang đậm bản sắc văn hóa và vẻ đẹp của dân ca đồng bằng,  trung du Bắc bộ.  Thật mừng:  Sang thế kỷ xứng đáng  là một bài thơ chính luận hay. Một tứ thơ lạ, tạo nên nhiều ám ảnh. Chủ đề tư tưởng sâu sắc với sức khái quát rộng lớn. Những chi tiết được sử dụng trong bài thơ tưởng như bình thường lại đắt giá. Nó vừa gợi mở, vừa thức tỉnh bạn đọc. Nhà thơ đă dùng bút pháp vừa hiện thực vừa huyền ảo để chuyển tải tới bạn đọc bao nỗi buồn vui trên con tàu vượt biên sang thế kỷ 21.Và cũng thật lạ lùng, những lo ngại và cảnh báo của ông hình như đang hiện hữu trong xã hội đương đại, sau hơn mười năm bước vào thiên niên kỷ mới…