Sen cũng có cuộc đời như con người

Sen là loài hoa biểu tượng cho sự thuần khiết và thiêng liêng. Giữa mùa hè đổ lửa, sen khoe sắc, ngát hương, mang đến cho mọi người cảm giác thư thái, dịu nhẹ, tạm quên đi bộn bề âu lo, bức bối. Cùng Báo Bắc Ninh Cuối tuần gặp gỡ NSNA Trần Phan- một nghệ sĩ tài hoa, mê đắm kể chuyện sen bằng khuôn hình và ánh sáng.

Phóng viên (PV): Nhiều người đang ghen tỵ với NSNA Trần Phan vì thấy ông được hò hẹn cùng sen mỗi ngày.
NSNA Trần Phan: Mùa sen năm ngoái tôi nằm viện không đi chụp được, nghe anh em khoe sen nở đẹp lắm mà sốt xình xịch, cứ thấy bứt rứt, buồn bực. Năm nay lại gặp Covid nhưng thật may dịch ở Gia Bình không quá căng thẳng nên tôi vẫn được thỏa đam mê. Từ đầu tháng 6 đến nay, sớm nào tôi cũng vác máy, đồ nghề đến mấy đầm sen trong huyện, đều nhất là ở Lệ Chi Viên chụp Sen Nhị sắc.

PV: Nhị sắc có phải là loài sen độc đáo được phát hiện ở Bắc Ninh?
NSNA Trần Phan: Cách đây khoảng chục năm, trong một chuyến đi thực tế cùng CLB Nhiếp ảnh Nam Đuống, bất ngờ chúng tôi gặp những bông sen trắng pha tím, nhiều bông màu xanh ngọc mọc ở rạch mương đoạn cầu Móng (Gia Bình). Ai cũng ngạc nhiên vì lần đầu tiên thấy hoa sen có màu đặc biệt như vậy. Khi đăng lên facebook, nhiều người ngờ vực không tin có loài sen như thế và cho rằng chúng tôi photoshop. Thực ra đó là một dòng sen đột biến chỉ có ở Bắc Ninh. Em vợ tôi là Nguyễn Kim Hệ, lúc ấy đang công tác tại CH Séc xem bức ảnh sen 2 màu rất ấn tượng và đặt ngay tên “Sen Nhị sắc”. Từ đó, vào mùa sen, sáng nào tôi cũng vác máy “đi săn”...

NSNA Trần Phan.

PV: “Đi săn” nhiều như thế, nghệ sĩ thấy sen Bắc Ninh có gì đặc sắc?
NSNA Trần Phan: Sen mỗi nơi đẹp một vẻ. Bắc Ninh hội tụ nhiều bối cảnh để tôn lên vẻ đẹp đặc sắc của sen như: Sen bên lúa, sen bên làng, sen gối núi, sen bên cau... rất Việt Nam, rất đồng bằng Bắc bộ nên thu hút nghệ sĩ khắp nơi tìm về. Và có lẽ cũng nhờ chất đất mà Bắc Ninh còn là nơi sinh sôi nhiều loài sen độc đáo như: Sen Nhị sắc, sen Tịnh đế, sen Bách diệp... Người dân Bắc Ninh vẫn truyền câu ca về loài sen tiến vua quý hiếm “Bao giờ cho được đủ đôi/Như sen Tịnh đế một chồi hai hoa”.

PV: Chỉ có một nhân vật chính duy nhất là sen mà khiến ông mê mải từ mùa này sang mùa khác, có điều gì thú vị đến thế?
NSNA Trần Phan: Sen cũng có cuộc đời như con người, trải qua vòng luân hồi sinh, lão, bệnh, tử. Bắt đầu với quá trình thai nghén trong lòng đất rồi bật lên mầm lá, sinh sôi phát triển và lụi tàn. Đời sen như đời người, mỗi giai đoạn đều có những câu chuyện riêng, kích thích người nghệ sĩ khám phá, chiêm nghiệm, nắm bắt và kể lại với công chúng.
Hơn nữa, tới đầm sen buổi sớm, được thả hồn vào thiên nhiên trong lành, ngào ngạt hương thơm tinh khiết thấy lâng lâng dịu nhẹ, thanh thản đến lạ kỳ. Càng ngắm càng đẹp, càng chụp càng thích, cảm giác phấn khích và luôn có sức hút mãnh liệt!  

PV: Mỗi bức ảnh có một câu chuyện, mỗi khoảnh khắc gửi đi một thông điệp cuộc sống. Mùa sen năm nay, ông đã tìm được tác phẩm tâm đắc nhất chưa?
NSNA Trần Phan: Mùa sen vẫn còn dài, vì thế, tác phẩm tâm đắc nhất còn ở phía trước. Tuy vậy, dạo đầu tháng, sau trận mưa giông lớn, tôi tới Lệ Chi Viên và thấy nhiều lá sen bị thổi dạt, có lá còn bị gió quật rách nhưng cạnh đó 2 bông hoa nở trắng tinh khôi vẫn thẳng thớm rung rinh. Bắt gặp hình ảnh ấy, tôi ngỡ như ai đó đã sắp đặt sẵn câu chuyện cho mình chụp. Chiếc lá sen rách giống như người mẹ dù khó khăn thế nào vẫn che chở, bảo vệ con là những nụ, hoa. Cũng như quê hương Bắc Ninh yêu dấu đang ở trong giai đoạn cam go, gian khó đối mặt với dịch bệnh đã được bà con cả nước giúp đỡ. Đặc biệt, ngay trong tâm dịch người dân Bắc Ninh cũng hỗ trợ nhau với tinh thần đoàn kết “lá lành đùm lá rách, lá rách ít đùm lá rách nhiều” để cùng vượt qua thách thức.

PV:  Để có được tác phẩm chạm vào cảm xúc, đánh thức giác quan của người xem, không chỉ đòi hỏi người nghệ sĩ phải có nghề, có niềm đam mê mà còn là sự dấn thân, thậm chí tự đày ải mình dưới bùn lầy?
NSNA Trần Phan: Không ngẫu nhiên mà có được những bức ảnh sen đẹp. Phải có sự đầu tư chăm sóc, săn đón, chuẩn bị rất kĩ lưỡng. Nhớ lần chụp sen Tịnh đế ở đầm Phú Hòa (Lương Tài) cách đây mấy năm, bông hoa ở giữa đầm nên tôi phải nhảy xuống điều chỉnh bố cục, máy móc sẵn sàng đâu vào đấy thì mây kéo đến che khuất mặt trời. Thế là phải trầm mình dưới bùn suốt gần 2 tiếng đồng hồ để chờ thời cơ bấm máy. Mãi không thấy tôi lên, chủ đầm sen tưởng tôi chết đuối, lúc tôi lên bờ mấy con đỉa rơi ra...

PV: Mê đắm, gần gũi với sen nhiều như thế, nghệ sĩ học được gì từ loài sen?
NSNA Trần Phan: Đầm sen cũng như quần thể người, muôn hình muôn vẻ, phong phú tính cách. Thế nên cùng là chụp sen nhưng mỗi người ưa một kiểu. Có nghệ sĩ chuyên chọn chụp những bông sen khắc khổ, khúc khuỷu để khắc họa thăng trầm, quanh co của đời người. Tôi thì khác, anh em trong nghề bảo, sen của Trần Phan đẹp vẻ hiền lành, có nét nhường nhịn, giống như tính cách của tôi vậy!
Tôi ưa chụp ảnh chân dung sen, có bức chụp cả gia đình sen nhiều thế hệ; có khi là đôi bạn sen e ấp tuổi 18 trinh nguyên, thanh khiết; có lúc lại chụp “ông cháu” nhà sen 1 già 1 trẻ... Vẻ đẹp quây quần, chở che, bao bọc của gia đình sen luôn khiến tôi rung động.

PV: Nghệ sĩ có tính chuyện tương lai cùng sen không?
NSNA Trần Phan: Có chứ! Tôi chụp nhiều như thế là muốn có một bộ sưu tập sen Bắc Ninh với dự định sẽ mở triển lãm “Sắc hương Kinh Bắc”. Tôi muốn khoe vẻ đẹp quê mình với bạn bè trong và ngoài nước, muốn kéo mọi người về với quê hương Bắc Ninh nhiều hơn.
PV: Trân trọng cảm ơn nghệ sĩ! Chúc ông luôn dồi dào sức khỏe và cảm hứng sáng tác.