Sức sống làng nghề

Đã từ lâu người ta mới chỉ biết nhiều về làng nghề truyền thống sản xuất chế biến đồ gỗ dân dụng nổi tiếng đó là làng Đồng Kỵ, nay thuộc phường Đồng Kỵ, thị xã Từ Sơn. Nhưng ở huyện Lương Tài cũng có làng nghề Quảng Phú chuyên sản xuất, kinh doanh đồ gỗ, thu hút hàng ngàn lao động.

Nên thợ nên thầy nhờ có học

Năm 1975, sau khi giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước, hàng trăm thanh niên trẻ là những người lính hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trở về và cả những học sinh tốt nghiệp phổ thông nhưng không có việc làm ổn định, đã khăn gói rủ nhau đến các tỉnh Nam Định, Hải Dương và thôn Đồng Kỵ để học nghề mộc, với ước mơ nhanh chóng thoát khỏi đói nghèo. Tháng đầu người học tập cưa, cắt, dọc gỗ theo các mực thẳng, bào, nạo, đánh ráp mặt phẳng. Sau đó nâng dần lên những công việc mang tính kỹ thuật. Anh Trịnh Văn Bằng, chủ cơ sở sản xuất đồ gỗ Bằng Loan, một cơ sở có tên tuổi ở Quảng Phú tâm sự: Ngày đầu vào học thật sự khó khăn, tôi tưởng phải bỏ dở. Đối với phó cả chỉ sau 1 giờ là đục xong chiếc bệ tủ chè đường nét mềm mại, uyển chuyển còn tôi, tháng đầu loay hoay đánh vật đúng 1 ngày mới xong, nhưng rồi kiên trì cũng thành thợ. Còn chị Loan, vợ anh Bằng thì nói: Học khảm là khó nhất, vì ngày đầu em tập khảm con ngựa, khảm xong càng nhìn càng giống con dê núi, nắn nót mãi nhìn lại giống con bò, còn cây trúc thì thành cây chuối. Nhưng rồi có công mài sắt có ngày cũng nên kim. Sau 3 tháng học em cũng khảm hoàn chỉnh được đôi cánh tủ chè, những chiếc bệ sập, bệ tủ. Cứ như vậy hàng trăm thanh niên ở Quảng Phú sau từ 5 đến 10 tháng cũng đóng thành thạo được những chiếc giường, chiếc tủ. Tuy nhiên không ít anh em do thiếu kiên nhẫn đã bỏ nghề ngay từ ban đầu.

Sự xuất hiện làng nghề

Khi mới học về, đa số anh em mua gỗ về tổ chức đóng giường, tủ, bàn, ghế theo đơn đặt hàng của khách tại gia đình. Những anh em có tay nghề khá, có vốn mua sắm máy cưa, máy tiện, máy bào rồi tập hợp một số thợ trẻ tổ chức thành những cơ sở, những phân xưởng sản xuất chế biến đồ gỗ dân dụng theo quy mô vừa và nhỏ. Cứ như vậy sau 10 năm (từ 1975 đến 1985) làng nghề Quảng Phú không ngừng phát triển, những nam nữ thanh niên, học sinh từ mỗi gia đình, dòng họ và trong làng xã tự giúp nhau thành nghề theo hướng cha truyền con nối, 10 năm sau ở đây đã có gần 100 cơ sở sản xuất kinh doanh đồ gỗ. Mức doanh thu mỗi cơ sở từ 50 đến 500 triệu đồng 1 năm.

Trước nhu cầu mạnh mẽ của người tiêu dùng về đồ gỗ dân dụng cao cấp cũng như khả năng phát triển công nghiệp cao của nghề mộc, đến năm 2009 làng nghề Quảng Phú đã có gần 200 cơ sở, công ty sản xuất chế biến và kinh doanh đồ gỗ dân dụng, với số vốn pháp định mỗi cơ sở từ 1 đến nhiều tỷ đồng. Điều đáng nói là hầu hết phần lao động thủ công của thợ ngày nay đã được thay thế cơ bản bằng các thiết bị máy móc hiện đại từ khâu xẻ gỗ đến cưa, cắt, tiện, soi chỉ, bào nạo, đánh ráp, phun sơn, do vậy không những năng suất lao động cao mà còn đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ hoàn hảo. Ông Cao Sỹ Thự, Chủ tịch UBND xã Quảng Phú tâm sự: Quảng Phú chúng tôi ruộng ít, người đông cho nên chỉ có phát triển làng nghề mới tự ổn định lao động việc làm, đời sống để sớm thoát khỏi đói nghèo.

Khẳng định thương hiệu làng nghề

Những năm gần đây mặt hàng đồ gỗ ở làng nghề Quảng Phú đã trở nên nổi tiếng, những chiếc sập gụ, tủ chè, tủ chùa, tủ tường đã được các tay thợ kỹ thuật trẻ kết hợp hài hoà giữa kiểu dáng cổ kính với mô đen tân tiến hiện đại, bằng những đường nét hoa văn đặc sắc, mềm mại, uyển chuyển, sinh động. Đặc biệt nghệ thuật chạm trổ, điêu khắc và kỹ thuật khảm ốc, khảm trai được thể hiện ngày càng tinh tế, có những đôi cánh tủ chè, tủ chùa, tủ tường hoặc bệ những chiếc sập gụ được khảm hoàn toàn bằng chất liệu ốc quý, tạo nên những bức tranh đủ sắc màu rực rỡ, minh họa về truyền thống đánh giặc ngoại xâm kiên cường bất khuất của cha ông ta. Hoặc hình ảnh những cây cổ thụ, những loài động vật gần gũi quanh ta, những loài hoa cây cảnh, tùng, cúc, trúc, mai, đó chính là những khung cảnh thiên nhiên kỳ thú bằng trai, bằng ốc làm say đắm lòng người. Do vậy có ngày thu hút hàng trăm khách hàng trong và ngoài tỉnh đến mua sắm đồ gỗ tại đây. Ông Trịnh Văn Hữu, một khách hàng ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh thường xuyên đặt mua hàng ở cơ sở sản xuất đồ gỗ Bằng Loan cho biết: Tôi đã đi xem đồ gỗ ở tỉnh Nam Định và làng mộc Đồng Kỵ (Từ Sơn) nhưng tôi thấy đồ gỗ ở làng nghề Quảng Phú có những nét đặc trưng riêng mà nơi khác không thể có, nhất là nghệ thuật khảm ốc, đường nét sắc sảo, gắn kết hài hoà, sinh động, giá cả hợp lý cho nên nhiều người ở Quảng Ninh về đây mua.

Những mặt hàng đồ gỗ ở làng nghề Quảng Phú không những đẹp về kiểu dáng, mẫu mã mà còn đạt đến đỉnh cao về kỹ, mỹ thuật, phù hợp với phong cách sinh hoạt của người á Đông, cho nên ngày càng khẳng định được thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước. Những chiếc sập gụ, tủ chè, tủ chùa, tủ tường và những bộ sa lông ở Quảng Phú không những đã có mặt ở hầu hết các tỉnh, thành phố từ Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội đến thành phố Hồ Chí Minh mà còn được xuất khẩu sang Lào, Cămpuchia, Thái Lan và Trung Quốc. 

Hiệu quả kinh tế

Có vốn, có lực lượng lao động kỹ thuật lành nghề, lại có thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước khá ổn định cho nên nghề mộc ở Quảng Phú ngày càng phát triển, mỗi năm lại có thêm hàng trăm lao động có việc làm và thu nhập từ 1,5 đến 3 triệu đồng một tháng. Những người tay nghề khá tới 5 triệu đồng, cao gấp 10 lần so với làm nông nghiệp, thiết thực góp phần nâng mức thu nhập bình quân đầu người của toàn xã lên 16 triệu đồng/người/năm bằng 200% mức thu nhập bình quân toàn huyện và giảm hộ nghèo xuống còn 7% (toàn huyện là hơn 11%), trong đó 98% số hộ thợ mộc có nhà kiên cố 2-3 tầng cùng với tiện nghi sinh hoạt sang trọng, lịch sự. Ngày nay khách hàng đến làng nghề Quảng Phú có thể thoải mái lựa chọn đủ các loại đồ gỗ dân dụng cao cấp kiểu mẫu phong phú, giá cả hợp lý. Những chiếc sập gụ, tủ chè hoặc những bộ sa lông gỗ gụ có giá từ 8 đến 10 triệu đồng. Nhưng nếu được làm bằng gỗ trắc lại được khảm bằng chất liệu ốc quý có giá từ 15 đến 80 triệu đồng.

Trước nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trong và ngoài nước và nếu được nhà nước kích cầu, tương lai làng nghề mộc ở Quảng Phú sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng và có sự đổi mới cả về kỹ, mỹ thuật để vươn cao hơn, xa hơn trong xu thế hội nhập và phát triển của đất nước.

Đồng chí Trịnh Văn Giàng, Bí thư Đảng uỷ xã Quảng Phú khẳng định: Phát triển làng nghề truyền thống là một hướng đi đúng, là con đường ngắn nhất để nhân dân vươn lên xoá đói giảm nghèo làm cho dân giàu, xã mạnh tạo sức sống mới góp phần xây dựng tỉnh Bắc Ninh ngày càng giàu đẹp văn minh.

Bài và ảnh: Mạnh Tiến

Quảng Phú, Lương Tài