Tạo dựng nhãn hiệu tập thể Mây tre đan Xuân Lai

Nằm khuất sau triền đê, trải rộng với cánh đồng bát ngát, thôn Xuân Lai (xã Xuân Lai, Gia Bình) được biết tới không chỉ bởi phong cảnh hữu tình mà còn nổi tiếng với nghề sản xuất các sản phẩm tre trúc hun khói mang đậm “hồn Việt”. Các sản phẩm của làng nghề ngày càng đa dạng, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu, mang lại nguồn thu chủ đạo cho người dân. Việc đăng ký nhãn hiệu tập thể được kỳ vọng nâng cao sức cạnh tranh của làng nghề trong bối cảnh hội nhập.

Sau một thời gian bị mai một, làng nghề tre trúc truyền thống Xuân Lai được các nghệ nhân khôi phục, gìn giữ và phát triển với những sản phẩm có giá trị sử dụng và nghệ thuật cao. Toàn thôn có khoảng 250 hộ làm nghề tre trúc, trong đó 45 hộ chuyên sản xuất sản phẩm thủ công mỹ nghệ chất lượng cao, tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động. Nhiều hộ mạnh dạn đầu tư mua sắm máy móc, trang thiết bị, từng bước thay thế cách làm thủ công, mở rộng liên doanh, liên kết với các đối tác tại các thị trường như Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng và xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, EU... Tổng giá trị sản xuất từ nghề mây tre đan của thôn ước đạt 30-40 tỷ đồng/năm. Các nghệ nhân cũng tích cực tham gia hội chợ, triển lãm sản phẩm thủ công làng nghề nhằm giới thiệu sản phẩm, quảng bá thương hiệu và đạt được nhiều Bằng khen, Giấy khen của các cấp, ngành.

Theo các nghệ nhân nơi đây, để có được những sản phẩm tre trúc hun khói đẹp phải rất kỳ công. Sau khi khai thác, người Xuân Lai ngâm tre trúc dưới ao vài tháng để tránh mối mọt, tăng độ dẻo dai. Sau khi vớt lên, tre được nắn thẳng, bào, đẽo hết mấu, đốt và xếp vào lò hun bằng rơm trộn đất sét. Lò chỉ có khói, không có lửa và được trát kín. Tùy thuộc vào màu sắc, người thợ điều chỉnh thời gian hun ngắn hay dài, tạo các mầu nâu sẫm hoặc đen bóng rồi sau đó mới chuyển sang chế tác sản phẩm.

Dưới bàn tay khéo léo của người thợ, những cây tre, trúc trở thành những sản phẩm sinh động mang đầy tính nghệ thuật và phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của người dân hiện nay. Từ những đồ dùng gia đình như thang, giường, tủ, bàn ghế, xích đu, kệ sách báo cho đến các loại bình phong, đèn khay, xe đạp tre… đều được làm một cách kỹ lưỡng, tạo nên sự chắc chắn mà vẫn giữ nguyên vẹn vẻ đẹp mộc mạc, hoài cổ không đâu có được. Năm 2014, Xuân Lai được UBND tỉnh ra quyết định công nhận danh hiệu Làng nghề truyền thồng. Đầu năm 2016, Mây tre đan Xuân Lai được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Đăng ký nhãn hiệu tập thể là điều kiện nâng cao giá trị kinh tế, uy tín của sản phẩm Mây tre đan Xuân Lai.

Ông Nguyễn Đình Nam, Trưởng thôn Xuân Lai chia sẻ: “Những năm qua, sản phẩm mây tre đan Xuân Lai đã tạo được tiếng vang và có thị trường nhất định, tuy nhiên trong quá trình phát triển, các hộ làng nghề còn gặp nhiều khó khăn do mặt bằng sản xuất nhỏ, chủ yếu nằm trong khu dân cư. Nhiều cơ sở phải thông qua các khâu trung gian để tiêu thụ làm giảm lợi nhuận. Tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn xảy ra… Thêm vào đó, sự thiếu gắn kết trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, ở cả khâu đầu vào-đầu ra của sản phẩm khiến cho giá trị kinh tế hàng hóa làng nghề chưa được như mong đợi”.

Trước thực tế đó, năm 2016, UBND tỉnh giao Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh phối hợp với các đơn vị chức năng và địa phương tổ chức xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể Mây tre đan Xuân Lai. Hiện các đơn vị chức năng đã hoàn thiện bộ Quy chế quản lý và sử dụng nhãn hiệu tập thể Mây tre đan Xuân Lai; xây dựng mẫu logo, nhãn hiệu; thống nhất bản đồ xác định vùng sản xuất sản phẩm… Việc làm này được kỳ vọng sẽ góp phần bảo vệ uy tín, nâng cao giá trị, hiệu quả kinh tế trong việc sản xuất kinh doanh của làng nghề.

Trong ngôi nhà với hầu hết những vật dụng đều làm bằng tre trúc hun khói, nghệ nhân Lê Văn Xuyên, Giám đốc Công ty CP Giải pháp Xuân Lai phấn khởi: “Việc xây dựng nhãn hiệu tập thể là mong muốn của người dân Xuân Lai từ nhiều năm nay. Thực tế có nhiều hộ kinh doanh đang không ngừng mở rộng cơ sở sản xuất, tiếp tục sáng tạo thêm nhiều sản phẩm có chất lượng và mẫu mã đẹp. Khi có được nhãn hiệu tập thể sẽ tạo động lực để chúng tôi tiếp tục phát triển nghề truyền thống của quê hương”.

Trong bối cảnh hiện nay, khi “đặt chân” vào các sân chơi lớn như TPP, AFTA, hàng hóa trong nước sẽ gặp phải sự cạnh tranh gay gắt. Để phát triển làng nghề bền vững trong bối cảnh hội nhập, theo ông Trịnh Đình Quỹ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Gia Bình, thời gian tới, địa phương tiếp tục phối hợp với các đơn vị chức năng nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ, các tiêu chí. Đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền tới các hộ sản xuất, kinh doanh tại làng nghề để có nhận thức đúng đắn nhất về sở hữu trí tuệ nói chung và phát triển nhãn hiệu tập thể mây tre đan của địa phương nói riêng. Từ đó giúp họ nắm bắt và chủ động thực hiện, hướng tới sản xuất an toàn và thân thiện với môi trường, khẳng định uy tín sản phẩm tre trúc hun khói truyền thống.