Tết ngày xưa

Nói Tết ngày xưa là từ bao giờ? Là nói Tết của chúng tôi hồi còn rất bé. Lúc ấy chưa có biến đổi khí hậu, thời tiết khá ổn định, cứ hết tiết đại hàn là không còn rét đậm mặc dù gió đông bắc vẫn về, nếu có mưa thì cũng chỉ lất phất, bay bay. Cây cối đã cựa mình đâm chồi, nảy lộc.  

Ngày đó ông bà, cha mẹ chúng tôi vất vả quanh năm mới có được cái Tết tương đối đủ đầy cả vật chất và tinh thần. Lợn phải nuôi từ tháng 2, tháng 3, đỗ xanh thu hoạch từ tháng 4, tháng 5, lúa nếp gặt phơi khô từ tháng 10, quả bưởi trên cây cũng phải bớt lại dành đến Tết. Bụi tre chặt cây rồi còn gốc cũng đào lên phơi để Tết đun bánh chưng và còn nhiều thứ nữa.
Bọn trẻ chúng tôi chẳng giúp được gì nhưng đứa nào cũng mong đến Tết vì Tết rất vui, “Vui như tết” mà. Tết đến chúng tôi được nghỉ học, được may quần áo mới, nhà khá giả thì bằng vải tốt, nhà khó khăn thì vải xấu hơn. Tết đến được ăn những thức ăn ngon mà ngày thường không có như giò lụa, bánh chưng, mứt lạc, chè lam... Thế rồi được theo bố mẹ đi chợ sắm Tết. Chợ xã tôi họp 10 ngày 4 phiên, mẹ tôi phải đi ít nhất 3 phiên mới mua sắm đủ thứ, chưa kể thịt lợn thì chung với mấy người hàng xóm. Phiên chợ nào tôi cũng theo mẹ đi chủ yếu là xem vì chợ đông vui có nhiều hàng hơn chợ ngày thường. Biết mẹ chẳng có nhiều tiền nên mỗi phiên tôi chỉ xin mẹ mua một thứ mà chỉ là những thứ rẻ tiền như mấy hòn bi đất nung nhuộm màu xanh đỏ hoặc một bộ tam cúc giả. Phiên chợ cuối cùng của năm thì bố tôi đi, ông mua mấy tờ giấy đỏ để về viết mấy chữ Hán dán vào khung tre treo lên làm bức đại tự và viết đôi câu đối cũng bằng chữ Hán treo hai bên bàn thờ. Chữ ông không đẹp nhưng cũng ngay ngắn và rõ nét. Được theo học chút ít nên chơi chữ là một thú vui của ông. Ông còn mua mấy cành hoa giấy để cắm vào ống hoa gỗ trên bàn thờ. Tranh Tết thì đã có bộ tranh Đông Hồ kể câu chuyện Thạch Sanh chỉ treo dịp Tết rồi lại cất đi phải dùng được năm, bảy năm. Tôi cũng theo ông đi và xin mua lẻ mấy quả pháo tép để đốt vào sáng mồng một.

Ảnh minh họa.

Tết quê tôi thời ấy chỉ diễn ra trong 3 ngày rưỡi thôi. Ngày 30 thì thịt lợn chế biến giò chả, nem thính, thịt đông, gói và luộc bánh chưng... Giao thừa sang năm mới, có tiếng pháo, có tiếng chuông, tiếng trống ở đình chùa vang lên ba hồi chín tiếng báo năm mới đã sang. Bố tôi khăn xếp áo lương, thắp ba nén hương thơm lên bàn thờ cúng Giao thừa và từ đó suốt trong những ngày Tết, hương cháy không bao giờ tắt nên trong nhà thật ấm cúng. Mùi hương nhựa chám thơm thật dễ chịu.  Ngày mồng một thì làng mở hội các trò chơi dân gian như kéo co, đập niêu, tam cúc điếm, vật tự do… Người tham gia chủ yếu là thanh niên, nam nữ. Các cụ ông thì ra đình, các cụ bà thì lên chùa rồi đi chúc Tết, ai ai cũng rất phấn khởi. Bọn trẻ chúng tôi thì lăng xăng lúc xem chỗ nọ, lúc chạy chỗ kia. Có lúc lại ngồi với nhau chơi vài ván tam cúc đứa nào thua thì bị búng tai hoặc bị bôi mặt nhọ, lúc thì tập trung ở sân đình chơi bi. Tối đến thì xem chèo do đội văn nghệ của làng biểu diễn.  Đội chỉ thuộc có hai vở chèo “Quan Âm Thị Kính” và “Súy Vân giả dại” diễn vào tối mồng một và tối mồng hai Tết nhưng năm nào cũng chật ních người xem. Ngày ấy chưa có đài, Ti vi hướng dẫn an toàn thực phẩm, bảo vệ sức khỏe nhưng việc ăn uống cũng bài bản lắm. Ngày ba mươi thịt lợn thì ăn lòng, ngày mồng một thì ăn chay (xôi, chè, các loại bánh chưng, bánh tẻ, mứt kẹo), ngày mồng hai thì mới dùng các loại giò chả, nem thính, thịt đông, măng miến... Ngày Tết, thời gian trôi nhanh lắm, vèo một chớp mắt là đã đến trưa mồng ba, nhà nào nhà nấy làm mâm cơm tạ Tết và chiều mồng ba thu dọn nhà cửa, rửa toàn bộ bát đĩa xoong nồi phơi khô để ngày mồng bốn ra đồng làm việc, bọn trẻ chúng tôi đến trường.
Những việc làm trước trong và sau Tết nhất thiết phải có là vệ sinh, trang hoàng nhà cửa nhất là bàn thờ gia tiên. Thắp hương trên phần mộ các cụ ở ngoài đồng và nghĩa trang liệt sĩ. Ra đình lễ Thánh, lên chùa lễ Phật. Chúc tết họ hàng làng xóm. Mừng tuổi cho các cụ được tuổi chẵn từ 70 trở lên và trẻ nhỏ. Thế hệ chúng tôi chắc chẳng ai quên những cái Tết như vậy. Ngày Tết ai cũng lịch sự văn minh, nói năng nhẹ nhàng, kiêng cãi cọ nhau, chúc tụng nhau, mong cho nhau những điều tốt đẹp. Riêng cái việc mấy nhà chung nhau thịt một con lợn đã thể hiện một tình đoàn kết keo sơn. Trẻ con chúng tôi được mừng tuổi thì cũng chỉ 5 xu, một hào. Không khí vui tươi náo nhiệt nhưng không ồn ào.
Gần 70 cái Tết, tôi chẳng được ăn Tết ở nơi khác nhưng tôi tin rằng dù có khác nhau chút ít nhưng Tết ở đâu trên đất nước ta cũng vậy, đơn giản vậy thôi nhưng vui tươi, đầm ấm.