Thăm “tọa độ lửa” Truông Bồn

Trong những năm tháng chiến tranh chống Mỹ cứu nước, địa danh Truông Bồn (thuộc xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An) được ví như “tọa độ lửa”. Tại vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng này, máy bay Mỹ điên cuồng bắn phá, song dưới mưa bom, bão đạn giặc thù, quân và dân ta anh dũng, kiên trung lập những chiến công oanh liệt để cùng toàn dân tộc viết lên bài ca thống nhất. Khu di tích lịch sử Truông Bồn hôm nay trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho nhiều thế hệ trong cả nước.

Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn.

Những ngày cuối tháng 4 lịch sử, đoàn cán bộ, phóng viên Báo Bắc Ninh và một số báo đến với phía Tây của tỉnh Nghệ An để tri ân những đóng góp, hy sinh của các Anh hùng, liệt sĩ, những thanh niên xung phong không tiếc tuổi xuân hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Trong chiến tranh, Truông Bồn là một đoạn đèo dốc có chiều dài 5km, địa hình hiểm trở, địch tập trung đánh phá nhằm cắt đứt đường chi viện từ miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Truông Bồn trở thành “tọa độ chết” bởi đế quốc Mỹ dùng không quân ném bom hủy diệt. Từ năm 1964 - 1968, Truông Bồn đã phải hứng chịu gần 20 nghìn quả bom các loại, hàng nghìn quả tên lửa. Trung bình, mỗi cây số phải hứng chịu hơn 4.000 quả bom. Địch bắn phá suốt ngày đêm, không theo bất kỳ quy luật nào. Với số lượng bom đạn khổng lồ như vậy, được ví như hố bom của miền Bắc. Trước chiến tranh, nơi đây vốn là dốc núi cao 70m so với mặt nước biển, nhưng do bom, đạn giặc thù liên tục bắn phá Truông Bồn trở thành bình địa, độ cao chỉ còn 30m so với mặt nước biển.  

Nghe thuyết minh và trực tiếp tìm hiểu những tư liệu trưng bày tại khu di tích, nhà báo Nguyễn Văn Tuấn Báo Bắc Ninh phải thốt lên: Không thể ngờ được khu vực Truông Bồn lại phải hứng chịu lượng bom đạn giặc thù nhiều đến vậy. Song, vượt lên tất cả, quân và dân nơi đây đã anh dũng kiên trung, đào đất đá, lấp hố bom để tạo đường cho những đoàn xe ra tiền tuyến, viết bài ca chiến thắng, huyền thoại Truông Bồn…

Đoàn cán bộ, phóng viên Báo Bắc Ninh và các báo nghe giới thiệu về khu mộ chung 13 chiến sỹ TNXH hy sinh ngày 31-10-1968.

Theo nhiều tài liệu, hiện vật tại Khu di tích Quốc gia Truông Bồn thì mặt dù bom đạn giặc thù liên tục bắn phá, cái chết luôn cận kề, song quân và dân nơi đây vẫn kiên cường bám giữ trận địa, giữ vững mạch máu giao thông chi viện cho chiến trường miền Nam. Đã có 13 đơn vị quân đội , 9 Đại đội thanh niên xung phong, cùng các lực lượng ngành giao thông vận tải, dân quân địa phương tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu để bảo vệ tuyến đường. Khó khăn, gian khổ, song với quyết tâm sắt đá “Tim có thể ngừng đập nhưng đường không thể tắc” quân và dân nơi đây đã giữ vững mạch máu giao thông để chi viện cho chiến trường miền Nam. Trong cuộc chiến ác liệt ở Truông Bồn, 1.240 cán bộ, chiến sỹ đã dũng cảm chiến đấu và anh dũng hy sinh. Tiêu biểu là sự hy sinh của 13 chiến sỹ thanh niên xung phong Đại đội 317 ngày 31-10-1968. Nhắc đến sự hy sinh của 13 chiến sỹ thanh niên xung phong, chị Nguyễn Hà Thu hướng dẫn viên dưng dưng: Trong những ngày ác liệt ấy, có một ngày đặc biệt đó là ngày 31-10-1968. Khi nhận được mật lệnh bảo đảm thông đường để đoàn xe quân sự vượt qua Truông Bồn trước khi trời sáng. Mọi người lập tức ra trận địa, khi công việc sắp hoàn thành, bất ngờ hằng chục chiếc máy bay gầm rú lao tới ào ạt trút bom xuống Truông Bồn. Bầu trời bị xé toang, tiếng nổ làm rung chuyển cả núi rừng. Đội hình Tiểu đội 2 Đại đội 317 không kịp rút về hầm trú ẩn, bị bom địch, đất đá vùi lấp. Khói bom chưa tan, đồng đội chạy ra gào thét gọi “Có ai còn sống không. Chết hết cả rồi sao?”… Tiếng gọi vọng khắp rừng núi nhưng không một ai trả lời. Phát hiện một lòng súng nhô lên mặt đất, đồng đội nhào tới, dùng tay bới đất phát hiện 1 nữ thanh niên xung phong còn sống. Máy bay địch lại lao tới thả bom, Truông Bồn chìm trong biển lửa… Trên đoạn đường chỉ có 120 m do Tiểu đội 2  đang làm nhiệm vụ phải chịu 170 quả bom công phá. 13 chiến sĩ Tiểu đội 2 hy sinh, thân xác tan vào đất đá, cỏ cây, tất cả những gì tìm được chỉ là những phần thi thể không nguyên vẹn… Đồng đội ngậm ngùi, đắp cho các anh, chị ngôi mộ chung. Trận bom tàn khốc ấy, đã cướp đi sinh mạng của 11 nữ và 2 nam thanh niên xung phong, người nhiều tuổi nhất mới 22 tuổi. Họ ngã xuống ở cái tuổi đẹp nhất của cuộc đời. Càng ngậm ngùi hơn khi chỉ sau đó ít giờ, Mỹ tuyên bố ngừng ném bom trên toàn miền Bắc. Trong số 13 chiến sỹ hy sinh, có nhiều người đã được xuất ngũ, nhưng vẫn tình nguyện ở lại làm việc cùng đồng đội một ngày cuối cùng, có 5 chị chuẩn bị bước vào giảng đường, giấy báo nhập học vẫn còn gói trong những chiếc khăn mùi soa; có anh Cao Ngọc Hòa và chị Nguyễn Thị Tâm yêu nhau suốt ba năm và cùng hẹn ngày hòa bình sẽ về quê làm đám cưới. Ngày anh chị hy sinh, ở quê không biết vẫn tổ chức lễ ăn hỏi. 9 giờ sáng, lễ ăn hỏi xong thì 10 giờ nhận tin cả hai anh chị đã hy sinh ở Truông Bồn…

Những cống hiến, hy sinh của quân và dân Truông Bồn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước là minh chứng cho sự anh dũng, kiên trung, tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Ghi nhận những đống góp to lớn ấy, Nhà nước đã phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho tập thể 14 chiến sĩ TNXP Truông Bồn thuộc Đại đội 317, Đội 65, Tổng đội Thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước, tỉnh Nghệ An, trong đó 11 chiến sĩ nữ và 2 chiến sĩ nam đã anh dũng hy sinh ngày 31-10-1968. Khu di tích Truông Bồn được công nhận di tích lịch sử cấp Quốc gia. Theo đại diện Ban quản lý, di tích lịch sử Truông Bồn đã trở thành “địa chỉ đỏ” thu hút đông đảo người dân, nhất là thế hệ trẻ đến dâng hương tri ân những đóng góp, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc và giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng. Được sự quan tâm của các cấp, ngành, người dân trong cả nước, di tích Truông Bồn đã được đầu tư xây dựng khang trang, trên diện tích khoảng hơn 200 nghìn m2, gồm nhiều hạng mục như: Đài tưởng niệm, nhà truyền thống, tháp chuông, sa bàn điện tử “tọa độ lửa”… và nổi bật nhất là khu mộ 13 anh hùng liệt sĩ TNXP.

Trong đoàn đến thăm lần này có nhiều người sinh ra và lớn lên trong thời bình, khi được nghe giới thiệu và tìm hiểu về khu di tích đã không khỏi xúc động. Nhà báo Dương Văn Hiến, Báo Thái Nguyên tâm sự: Được đọc, được nghe nhiều về “tọa độ lửa” Truông Bồn nhưng hôm nay tôi mới trực tiếp đến để dâng hương tri ân và tìm hiểu thêm tư liệu về sự hy sinh anh dũng của các chiến sĩ chiến đấu ở Truông Bồn. Là những người sinh ra và lớn lên sau chiến tranh, chúng tôi càng thêm trân quí giá trị của cuộc sống hòa bình hôm nay, nguyện phấn đấu, rèn luyện, cống hiến nhiều hơn nữa để xây dựng quê hương, đất nước đẹp giàu, xứng  với sự hy sinh to lớn của các Anh hùng, liệt sĩ”.

Trên vùng đất Mỹ Sơn - nơi có di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn, nay khắp nơi là màu xanh của rừng cây, hoa lá, ruộng đồng. Xen giữa màu xanh ấy là những ngôi nhà trần, nhà mái thái. Cuộc sống bình yên, phát triển đang bừng lên trên vùng đất Mỹ Sơn.