Thành phố số, những góc nhìn rộng mở

Năm 2018, tôi cùng đoàn Hội Khuyến học tỉnh Bắc Ninh thăm thành phố thông minh Singapore và thành phố thông minh Putrajaya (Malaysia) học tập kinh nghiệm xây dựng xã hội học tập, bước đầu hình thành và thực nghiệm vận hành cách mạng khoa học công nghiệp lần thứ 4 (4.0). Tôi thầm nghĩ: Bao giờ Bắc Ninh mới đạt được thành tựu này?

Thật bất ngờ, ngày trung tuần tháng 8-2020, chúng tôi được Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh mời đến thăm Trung tâm điều hành thành phố thông minh tại Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Bắc Ninh. Tại đây, trong gần 4 giờ, chúng tôi được nghiên cứu, trao đổi với đồng chí Nguyễn Việt Hùng, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở và các chuyên gia về vận hành dữ liệu số của trung tâm điều hành. Theo lời giới thiệu, hệ điều hành số của Bắc Ninh ngang tầm với 10 thành phố thông minh trên thế giới. Qua hình ảnh trích xuất có thể cho ta thấy tất cả hoạt động của đời sống, kinh tế, xã hội trong toàn tỉnh, từ những chi tiết nhỏ nhất, từng m2 đất ở, canh tác của từng gia đình, thôn, làng, khu phố, hoạt động của các cơ quan đảng, chính quyền, các đoàn thể từ cơ sở đến tỉnh, an ninh trật tự xã hội, cảnh báo phòng cháy chữa cháy, hoạt động giao thông của các phương tiện, bảo vệ tài nguyên môi trường, thiên tai, lũ lụt,… hoạt động sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp dịch vụ, giá cả thị trường, hoạt động văn hóa xã hội, giáo dục, y tế, đến lượng hóa đánh giá hoạt động bằng đo đếm của từng cán bộ công chức theo vị trí việc làm, cách điều hành theo chức năng nhiệm vụ của các cơ quan, đảng, chính quyền, đoàn thể các cấp, các sở ban ngành thông qua các dữ liệu tích hợp và điện toán đám mây tại trung tâm điều hành một cách minh bạch, đồng thời kết nối với chuỗi hoạt động dữ liệu với cơ quan của Trung ương, các tỉnh trong nước và quốc tế, giúp cho lãnh đạo điều hành, xử lý công việc chính xác trước yêu cầu của xã hội và nhân dân, giúp người dân được kiểm định hoạt động của các cơ quan, cán bộ, giảm các thủ tục hành chính, tìm hiểu pháp luật, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, kinh doanh, học tập nâng cao kiến thức, chăm sóc sức khỏe, thưởng thức văn hóa. Các anh em văn nghệ sỹ, nhà báo đã có người nói vui đây là “máy chống nói dối” để mỗi người soi vào trong hay đục, tốt hay xấu và cả góc khuất trong tính minh bạch.
Theo như lời của đồng chí Giám đốc Sở, sự quyết tâm chính trị của tỉnh sớm về đích xây dựng thành phố thông minh trong vài năm tới đã được thể hiện trong báo cáo chính trị trình tại Đại hội Đảng lần thứ XX, là khâu đột phá. Chúng ta có đủ nguồn lực về tài chính, có thuận lợi là trung tâm sản xuất điện tử - công nghệ cao của toàn quốc. Đến nay, 100% các cơ quan, đảng, chính quyền, đoàn thể trong toàn tỉnh, các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh dịch vụ, các cán bộ công chức, viên chức từ cơ sở đến tỉnh đều sử dụng internet, điện thoại thông minh và dữ liệu mạng xã hội để truy cập internet. Tỷ lệ người dân sử dụng điện thoại là 145 máy/100 người, trong đó trên 70% là điện thoại thông minh, 71/100 người dân có kết nối internet. Bắc Ninh đứng thứ 6 trong cả nước về sử dụng công nghệ thông tin. Đó là những điều kiện rất thuận lợi để Bắc Ninh sớm vận hành thành phố số trong vài năm tới.
Qua trao đổi, cho thấy còn những hạn chế trong vận hành thành phố số hiệu quả, thiết thực. Cần phải bàn sớm để tháo gỡ mới phát huy thực sự là “Thành phố thông minh” không sẽ trở thành sự tĩnh lặng của tính minh bạch. Trước hết, sớm hình thành xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật thông tin từ Trung tâm điều hành đến các khâu kinh tế - xã hội, đồng bộ từ hoạt động của các cơ quan, đảng, nhà nước, đoàn thể, cán bộ công chức viên chức được kết nối nhằm thu thập, phản ánh đa chiều giữa người dân với lãnh đạo quản lý bằng lượng hóa các công việc vị trí việc làm bằng thang điểm thật công khai, minh bạch nhằm đáp ứng yêu cầu của dư luận xã hội, xử lý các tỉnh huống trong cuộc sống hàng ngày; Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng xã hội học tập, học tập ngoại ngữ, công nghệ thông tin trong các nhà trường và ngoài xã hội bằng nhiều hình thức phù hợp, nhất là đối với người lớn, cán bộ công chức, viên chức, lực lượng vũ trang đáp ứng với ứng dụng vận hành nền công nghiệp số; Coi trọng tính bảo mật thông tin nhà nước, cá nhân, nêu cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện phân tích đánh giá những vấn đề được dữ liệu tích hợp, đồng thời cần chống tư tưởng ỉ lại vào kỹ thuật, giao tiếp thiếu thực tiễn, sao chép dữ liệu không mang hơi thở cuộc sống. Số hóa vẫn là con người điều khiển, kể cả lãnh đạo điều hành phải công tâm trước con số, thực trạng hoạt động kinh tế - xã hội vì “máy chống nói dối” biết mọi ngóc ngách của xã hội.