Thắp sáng truyền thống thượng võ trên đất Gia Bình

Những ngày đầu Xuân, khi miền Kinh Bắc rộn rã những hội hè, đình đám, hội vật được mở khắp nơi, nhiều đô vật của Gia Bình cũng hòa vào dòng người du Xuân, trảy hội vừa để trải nghiệm những nét đặc sắc của lễ hội vừa giao lưu, cọ xát, tích lũy cho mình thêm những kinh nghiệm trong huấn luyện, thi đấu. Với nhiều người, đấu vật đã trở thành môn thể thao yêu thích chẳng thể bỏ qua vào những ngày xuân.
Từ xưa, nhiều địa phương trên địa bàn Gia Bình có phong trào vật phát triển. Nơi đây xuất hiện nhiều sới vật nổi tiếng, nhiều đô vật lừng danh. Anh Nguyễn Văn Nên là cán bộ Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thông huyện Gia Bình, từng đạt VĐV cấp 1 Quốc gia môn Vật, tự hào khi chia sẻ về truyền thống võ vật ở quê hương: Xưa, bộ môn vật ở Gia Bình khá phát triển, thu hút đông đảo người dân ở nhiều lứa tuổi tập luyện. Mỗi khi các làng trong khu vực mở hội hè, đình đám, sới vật được mở thu hút đông đảo các đô từ khắp nơi về thi đấu, so tài. Nhắc đến các sới nổi tiếng ở Gia Bình thì phải kể đến Xuân Lai, Cao Đức, Song Giang. Những sới này không chỉ hoạt động thường xuyên, số người biết vật rất đông mà còn sản sinh ra những đô vật nổi tiếng. Sới vật Chi Nhị xưa có đô các Bùi Công Diễm, Hoàng Sỹ Còn, Hoàng Bá Hải… nay có Phạm Sỹ Thu, Đào Toàn Khải, Đào Hồng Thái… Cao Đức xưa có các đô Âu Dương Đạo, Âu Dương Định… nay có Nguyễn Trọng Quang, Nguyễn Trọng Nam… Xuân Lai xưa có các đô Nguyễn Đình Oanh, Nguyễn Kim Tỉnh, Nguyễn Đình Triệu… cũng vang danh khắp vùng. Truyền thống thượng võ, yêu thích môn vật đã được tiếp nối đến tận ngày nay, cũng bởi vậy, thành tích của đội tuyển vật Gia Bình cũng luôn ở tốp dẫn đầu tỉnh. Từ năm 1999 đến nay, đội tuyển vật huyện có khoảng 20 lần đứng ở vị trí nhất tỉnh. Nhiều VĐV của huyện Gia Bình tham gia vào đội tuyển tỉnh thi đấu các giải Quốc gia và Quốc tế giành được nhiều thành tích cao tiêu biểu như các VĐV: Nguyễn Trọng Nam, Nguyễn Trọng Quang, Nguyễn Đình Quang… Có người sau khi thi đấu thành công tiếp tục học tập, phấn đấu trở thành những huấn luyện viên đội tuyển của tỉnh, của nhiều bộ, ngành và địa phương khác.

Các giải vật được tổ chức thu hút đông đảo người dân đến cổ vũ.

Một trong những địa phương có phong trào vật phát triển bậc nhất ở Gia Bình là Chi Nhị (xã Song Giang). Dân gian trong vùng có câu: “Vật Chi Nhị, thị Đông Côi, nồi Đại Bái” để nói về những nét đặc trưng, sản vật, nghề nổi tiếng của các địa phương bên bờ Nam sông Đuống. Ở Chi Nhị, người dân có lòng yêu mến môn vật đến kỳ lạ, nhiều em tuổi vẫn còn trẻ mà đã thuộc nằm lòng những miếng sở trường của các lão đô trong thôn. Còn với những người cao tuổi thì mỗi khi hỏi về vật lại say sưa kể những chuyện tập luyện, thi đấu. Tại làng quê này, không ít gia đình 3, 4 đời đều có đô nổi tiếng, giành nhiều giải cao cấp Quốc gia, khu vực. Chính tình yêu với môn vật đưa Chi Nhị trở thành cái nôi đào tạo, cung cấp nhiều vận động viên tiêu biểu cho đoàn thể thao Gia Bình, cho tỉnh và Quốc gia. Từ năm 1980 đến nay phải kể đến các đô: Bùi Công Diễm, Hoàng Sỹ Còn, Trần Duy Ương, Hoàng Bá Hải, Đào Đức Tuấn, Hoàng Bá Tuynh, Nguyễn Văn Hưng, Phạm Sỹ Thu… Các đô như: Bùi Công Diễm, Hoàng Sỹ Còn, Phạm Sỹ Thu đại diện cho mỗi thế hệ đã từng đoạt nhiều huy chương Quốc gia và quốc tế; những người đoạt Huy chương tại các giải vật, Đại hội TDTT cấp huyện, tỉnh, toàn quốc thì không thể kể xiết.
Những năm gần đây, mặc dù gặp những khó khăn nhất định, song môn vật vẫn được các cấp, các ngành và nhiều tập thể, cá nhân trong huyện Gia Bình quan tâm, phát triển. Huyện xác định đây là môn thể thao mũi nhọn nên ngay từ khi tái lập (năm 1999) đã tập trung phát triển phong trào bằng những chính sách, việc làm cụ thể như tại xã Song Giang, huyện mở lớp tại Trường THCS và mời nhiều VĐV, nhiều lão đô có kinh nghiệm đến huấn luyện. Cũng đã có thời kỳ, Gia Bình được chọn là tuyến 3 của tỉnh trong việc đào tạo VĐV môn vật. Những năm gần đây, huyện và các địa phương đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất. Các lớp năng khiếu hiện được tập luyện trong nhà đa năng có thảm đệm đầy đủ, đội ngũ HLV có chuyên môn hướng dẫn bài bản. Hiện nay, Trung tâm Văn hóa, Thể Thao và Truyền thông cũng tích cực phối hợp với các nhà trường tại các địa phương có phong trào như Cao Đức, Đông Cứu, Song Giang để mở lớp đào tạo. Huyện cũng đăng cai nhiều giải vật dân tộc, vật tự do cấp Quốc gia, cấp tỉnh, điển hình như: Giải vô địch Vật dân tộc Quốc gia lần XXII năm 2023 được tổ chức tại xã Cao Đức; giải vật dân tộc, vật tự do cấp tỉnh năm 2023 tại xã Xuân Lai. Các địa phương tổ chức nhiều giải vật nhân dịp hội làng để khích lệ phong trào, giao lưu, cọ xát với các VĐV trong và ngoài tỉnh.
Đấu vật không chỉ đơn thuần là môn thể thao mà còn khẳng định tinh thần thượng võ của dân tộc, là sợi dây gắn kết cộng đồng. Bởi vậy, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, nhưng huyện Gia Bình vẫn đang triển khai nhiều hoạt động thiết thực, cụ thể để duy trì và phát triển phong trào, góp phần thắp sáng truyền thống thượng võ của dân tộc.