Tiến sĩ Hoàng Nguyễn Thự và Đông Bình hoàng gia thi văn

Hoàng Nguyễn Thự sinh năm 1749 trong một gia đình nho học ở xã Đông Bình, huyện Gia Định, nay là thị trấn Đông Bình, huyện Gia Bình.

Hoàn trọng, Hoàng Nguyễn Thự vẫn không rời nhiệm sở. Ông trút hơi thở cuối cùng ở Lạng Sơn khi đang tại chức, vào năm 1801, hưởng thọ 53 tuổi.Hoàng Nguyễn Thự là một tác gia văn học. Ông khởi xướng ra việc ghi chép tuyển tập tác phẩm của gia đình, lấy tên “Đông Bình Hoàng gia thi văn”. Sang đời Nguyễn, con ông là Hoàng giáp Lễ bộ Thượng thư Hoàng Tế Mĩ, cháu nội là Tiến sĩ Hoàng Tướng Hiệp, mặc dù đã chuyển sang định cư ở quê ngoại Đông Ngạc (Từ Liêm), vẫn sáng tác, tiếp tục nối thêm vào bộ “Đông Bình Hoàng gia thi văn”. Dẫu không bề thế dày dặn bằng bộ “Ngô gia văn phái” của dòng họ Ngô Thì ở Tả Thanh Oai, nhưng “Đông Bình Hoàng gia thi văn” cũng là một thành tựu đáng kể của Văn học trung đại Việt Nam. Nhất là trong ý thức thành lập văn phái riêng của các dòng họ.Truyền thống ấy còn được phát huy ở thế kỷ 20 với Phó bảng Hoàng Tăng Bí, hậu duệ họ Hoàng ở Đông Ngạc. Ông là yếu nhân trong cuộc vận động Duy tân, tác giả những bản tuồng “Đệ nhất tài tử Hoa tiên ký” (1913), “Nghĩa nặng tình sâu” (Mị Châu – Trọng Thủy) (1926), “Thù chồng nợ nước” (Trưng Vương) (1927)… Hoàng Tăng Bí là thân phụ Giáo sư Hoàng Minh Giám, Bộ trưởng Giáo dục đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.Điều đáng nói là con cháu xa đời của Hoàng Nguyễn Thự trước sau vẫn tự hào có hai nhà thờ ở hai quê Đông Bình và Đông Ngạc, đúng như câu thơ (dich vu seo): “Đông Ngạc hiên mai xuân rạng rỡ/Bắc Bình làng gấm sắc huy hoàng/Chí đình đa hợp cùng dâng thọ/Bào hốt ba mà hai bái đường”.