Tiểu thuyết Bắc Ninh, dấu hiệu được mùa

Năm 1997 tái lập tỉnh Bắc Ninh, Hội văn học nghệ thuật Bắc Ninh thành lập trên cơ sở những hội viên cũ sinh sống trong tỉnh, số lượng tác giả văn xuôi không nhiều.

Lao động văn xuôi vô cùng cực nhọc so với lao động thơ nhưng nó lại có sức hút mạnh mẽ trong việc thể hiện ý đồ sáng tạo của nhà văn nên Hội được bổ sung nhiều gương mặt mới như Nguyễn Hữu, Hoàng Giá, Nguyễn Xuân Tường, Đỗ Công Tiềm, Văn An, Nguyễn Viết Tại, Phạm Thuận Thành, Nguyễn Thái Sơn, Trần Thanh Cảnh, Nguyễn Tiến Lộc, Trần Thế Long…

Thể loại tiểu thuyết khi tái lập tỉnh hầu như không có tác giả nào bắt tay vào viết, bởi chưa có ai dám tự đày ải mình hàng mấy năm trời với trang viết mà chưa chắc đã thành công. Tâm lí tự ti đã tự kiềm chế khả năng sáng tạo cá nhân mỗi nhà văn. Vậy mà nhà văn Nguyễn Hữu âm thầm cày từng trang viết mỗi ngày từ đầu thập kỉ chín mươi. Hơn sáu năm cuốn tiểu thuyết mới cơ bản hoàn thành. Đúng vào thời điểm đó có cuộc thi tiểu thuyết của Hội nhà văn Việt Nam (lần 1). Nhà văn Nguyễn Hữu gửi bản thảo dự thi. Cuốn tiểu thuyết được Nhà xuất bản Hội nhà văn cho in và sau đó đạt giải cuộc thi, tiếp đó lại đạt giải cao của Liên hiệp năm 2000. Bản thân Nguyễn Hữu tiếp tục dấn bước trên đà thành công với cuốn tiểu thuyết viết về nông thôn hiện đại Tình hoang vắng. Chỉ với hai cuốn tiểu thuyết này, nhà văn Nguyễn Hữu đã định hình phong cách. Đó là loại tiểu thuyết gia đình, già dặn trong bút pháp xây dựng tâm lí nhân vật, thông qua đó dựng lên bức tranh xã hội toàn cảnh và xu thế phát triển của nó.

Nguyễn Xuân Tường hầu như chỉ viết tiểu thuyết với một xê ri vô tận về đề tài tù nhân chiến tranh: Vào cõi vĩnh hằng, Đất giấu, Bình yên lính, Đợi chờ, Hậu phương… Hoàng Giá từ viết truyện ngắn cũng chuyển sang chủ yếu viết tiểu thuyết với các tác phẩm: Tự thú, Sương khói Dâm Đàm, Khoảng trời vuông, Bến Phật. “Tự thú” là tiểu thuyết đầu tay nhưng đã giành giải C của UBTQ Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam. “Sương khói Dâm Đàm” là tiểu thuyết lịch sử nhưng có kết cấu độc đáo, mỗi phần là một nhân vật rồi hội tụ lại một điểm cao trào để giải quyết vấn đề xã hội.

Phạm Thuận Thành cũng có nhiều tiểu thuyết đã hoàn thành như Nước mắt của tuyết trắng, Mài gươm sắc bút, Cổ Trai xuất đế, Hoàng phi Nguyễn Thị Kim (viết chung với Nguyễn Duy Hợp), Cỏ hoang, Đất chuyển mùa, Đường về thành Dâu, Ranh giới, Nhật kí Cadan, Sóng nước sông Tương, Người đẹp vùng biên. “Cổ Trai xuất đế” là tiểu thuyết lịch sử viết theo lối rất cổ là lối chương hồi, nhưng nội dung mới theo cách viết riêng của tác giả: giải nghĩa lịch sử chứ không minh họa lịch sử. Cả thế kỉ 16 đầy máu lửa nội chiến nhưng chỉ do ba dòng họ chi phối là Mạc, Trịnh, Nguyễn xoay quanh vương triều nhà Lê. Tiểu thuyết đã được giải  của UBTQ Liên hiệp các Hội VHNT VN. “Nhật kí Ca Dan” là cuốn tiểu thuyết tư liệu viết dưới dạng nhật kí và đoạt giải Nhì cuộc thi Vongagrat (Liên bang Nga) năm 2013. 

Chu Văn Khoái có bộ tiểu thuyết đồ sộ 5 tập “Thầy giáo Chu Hữu Nghĩa”.

Nhiều tác giả đã “dấn thân” vào thể loại tiểu thuyết. Chỉ có tiểu thuyết mới thỏa mãn được ý đồ phục dựng và phản ánh xã hội của người viết. Chỉ có tiểu thuyết mới thỏa sức thể hiện bản lĩnh và tài năng của người viết. Chỉ có tiểu thuyết mới thể hiện được bản sắc của một nền văn học, ở đây là văn học Bắc Ninh để so với văn học các tỉnh khác và góp phần vào nền văn học Việt Nam.

Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng sáng tác tiểu thuyết Bắc Ninh trong thời gian tới cần nhiều sự phấn đấu của cá nhân tác giả. Cần liên tục học tập kiến thức xã hội đa ngành và những kĩ năng nghề nghiệp. Sự tự học là chính nhưng rất cần học qua các khóa đào tạo ở Trung ương như các lớp của Trung tâm bồi dưỡng viết văn Nguyễn Du, của Khoa viết văn - báo chí Đại học Văn hóa Hà Nội. Nếu không có những kiến thức cơ bản này tất có sự ngộ nhận, nếu không quá xuất sắc thì viết bản năng khó có chất lượng vươn lên được.

Việc tổ chức Hội thảo cần thường xuyên và đa chiều hơn. Tính đa chiều cần được khuyến khích để sự tương tác gần gũi hơn, thực chất hơn. Việc Hội thảo trang trọng dễ khô cứng, thiếu thực chất, nặng lời lẽ ve vuốt nhau, lấy lòng nhau, dối lòng nhau thì khó có sự tiến triển thực chất đối với từng tác giả. Mặt khác việc tranh cãi học thuật là cần thiết nhưng cần có thái độ tranh luận đúng mực, không mạt sát nhau. Đặc biệt là rất nên tránh việc kiện cáo nhau ngoài văn học.

Liên tục đổi mới hình thức tiểu thuyết, tránh chỉ viết lối biên niên cũ mòn, dễ viết mà khó hay như thực trạng hiện nay.

Nhìn chung, để sáng tác có chất lượng quan trọng nhất vẫn là lòng đam mê, sự lao động “cháy” hết mình của cá nhân, nhưng cái sự cháy kia lại phải  đúng hướng sáng tạo nếu không chỉ là sự cháy vô ích, vô nghĩa. Còn để biết thế nào là đúng hướng sáng tạo thì cần miệt mài học tập, tăng cường giao lưu học hỏi một cách có ích. Những tác giả tham gia vào hoạt động sáng tạo văn học nghệ thuật rất nên cần tạo ra không khí văn học tươi mới, sống động để động viên nhau sáng tác.