Tín hiệu vui làng nghề gốm Phù Lãng

Thong dong trên con đường làng gốm cổ Phù Lãng (Quế Võ) hơn 700 năm tuổi, giữa nắng sớm như hòa quyện với sắc nâu “vòng óng da lươn” đặc trưng sản phẩm làng nghề, hít một hơi thật sâu, chúng tôi như cảm nhận rõ “mùi” của gốm, mùi mộc mạc, bình dị rất đỗi gần gũi của quê hương.
Bí thư Đảng ủy xã Phù Lãng (Quế Võ) Vũ Đình Ninh mở đầu câu chuyện với chúng tôi bằng những tín hiệu vui: Vừa qua, lãnh đạo xã đã ký thỏa thuận với một đơn vị nước ngoài về việc phối hợp nhằm tuyên truyền, quảng bá, cũng như kết nối tiêu thụ sản phẩm làng nghề gốm Phù Lãng ra bạn bè thế giới. Để bảo tồn và phát triển bền vững làng nghề, UBND huyện Quế Võ ban hành Nghị quyết thông qua Đề án bảo tồn và phát triển làng nghề gốm Phù Lãng giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030; rồi chương trình kết nối với tổ chức hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) về phát triển làng nghề…
Làng nghề gốm Phù Lãng hiện có hơn 200 gia đình làm nghề. Theo đánh giá, mỗi năm làng nghề cung cấp ra thị trường hàng triệu sản phẩm gốm các loại. Doanh thu của sản xuất gốm tăng từ 73 tỷ đồng năm 2015 lên 106,4 tỷ đồng năm 2019. Riêng trong hai năm 2020 và 2021, trước ảnh hưởng của dịch COVID-19, thị trường tiêu thụ của sản phẩm làng nghề cũng ít nhiều bị ảnh hưởng.
Nét đặc trưng của gốm Phù Lãng mà ít nơi có là sử dụng phương pháp đắp nổi theo hình thức chạm bong (còn gọi là chạm kẹp), màu men tự nhiên, dáng của gốm mộc mạc nhưng khỏe khoắn, chứa đựng vẻ đẹp nguyên sơ của đất và lửa, nhưng vẫn thể hiện sự điêu luyện trong điêu khắc tạo hình, thổi hồn vào từng tác phẩm của những người con làng nghề. Bên cạnh việc phát triển các sản phẩm truyền thống như chum sành, tiểu sành, lọ hoa, lộc bình… những năm gần đây để đáp ứng nhu cầu thị trường, nhiều cơ sở sản xuất phát triển sáng tạo các sản phẩm mới như: tranh gốm, tượng phù điêu, bình hoa trang trí… Một số cơ sở kết hợp vừa sản xuất gắn với du lịch trải nghiệm đem lại hiệu quả bước đầu. Hoặc một số hộ làm nghề chịu khó đầu tư công nghệ nung đốt từ củi sang ga, áp dụng công nghệ lọc, nghiền đất sét, công nghệ rót nhằm tạo ra những sản phẩm đòi hỏi độ tinh xảo cao.

Một sản phẩm của cơ sở gốm Đức Thịnh (làng gốm Phù Lãng) được lựa chọn tham gia chương trình OCOP của tỉnh năm 2021. Ảnh tư liệu

Gốm Đức Thịnh là một trong những cơ sở có các sản phẩm được lựa chọn tham gia Chương trình mỗi xã, phường, thị trấn một sản phẩm tỉnh (OCOP) năm 2021. Nghệ nhân Nguyễn Đức Thịnh trao đổi: Trước đây các sản phẩm từ gốm rất thô sơ, do vậy chưa đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ ngày càng cao của người tiêu dùng. Từ năm 2007, nhờ nắm bắt được xu hướng phát triển của thị trường, tôi quyết tâm thay đổi hướng sản xuất làm đồ gốm mang tính nghệ thuật, thẩm mỹ cao, phục vụ trang trí, trưng bày không gian nội, ngoại thất tại các khách sạn, nhà hàng, nhà vườn, khu resort… với các sản phẩm như: tranh gốm, lọ hoa, lục bình, phù điêu… Do đó, thương hiệu gốm Đức Thịnh ngày càng được nhiều khách hàng trong, ngoài nước ưa thích. Trong năm 2020, doanh thu của cơ sở đạt gần 2 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho gần 10 lao động với mức thu nhập bình quân từ 7 - 8 triệu đồng/người/tháng.
Bên cạnh những kết quả đạt được, làng nghề gốm cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Theo số liệu thống kê, trung bình mỗi năm, làng nghề gốm sử dụng khoảng 37 nghìn m3 củi để nung đốt và 25 nghìn m3 đất sét để sản xuất gốm, song nguồn đất sét ngày càng cạn kiệt; hiện chưa có một quy hoạch tổng thể để bảo tồn và phát triển làng nghề; việc đăng ký thương hiệu, cải tiến mẫu mã, chất lượng, quảng bá, kết nối tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế; công nghệ sản xuất vẫn chủ yếu là thủ công, thiết bị lạc hậu; việc hỗ trợ nguồn vốn cho các cơ sở sản xuất; việc gắn kết sản xuất với phát triển du lịch trải nghiệm…
Trong câu chuyện về định hướng phát triển làng nghề trong tương lai, Chủ tịch UBND xã Phù Lãng Vũ Văn Vận chia sẻ, chặng đường phía trước để bảo tồn và phát huy làng gốm cổ Phù Lãng còn nhiều việc phải làm, đó là trách nhiệm không chỉ của mỗi cơ sở sản xuất gốm, mỗi người con làng nghề, mà còn là nhiệm vụ chung của các cấp, ngành, địa phương. Phát triển làng nghề không chỉ đem lại lợi nhuận, giúp người dân nâng cao thu nhập mà còn là một cách thức để gìn giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống. Tin tưởng với những “tia sáng” trong thời gian qua, làng nghề gốm Phù Lãng sẽ có những bước chuyển mình rõ rệt để tiếp tục “bay cao, vươn xa”, đưa sản phẩm truyền thống quê hương đến với khách hàng trong và ngoài nước, xứng danh với câu xa xưa về làng gốm vẫn được lưu truyền: “Xấu đẹp do bàn tay tạo dáng-Liệu vàng mười biết giá mấy phân”.