Tôn vinh danh nhân Nguyễn Gia Thiều ở ngôi trường mang tên ông

Năm 1950, tại thôn Lạc Thổ, Song Hồ (Thuận Thành) một ngôi trường trung học được thành lập. Chỉ ít ngày sau, trường chính thức mang tên danh nhân Nguyễn Gia Thiều, người con ưu tú của quê hương Thuận Thành. Năm 1951 trường được chuyển về Gia Lâm (Hà Nội). Trải qua gần 60 năm xây dựng, trưởng thành, trường THPT Nguyễn Gia Thiều đã trở thành điểm sáng toàn diện của giáo dục Thủ đô, nhưng điều đáng quý hơn là trải bao biến cố thời cuộc, các thế hệ thầy, trò vẫn luôn hướng về nguồn cội của danh nhân tiêu biểu mà trường vinh dự mang tên.

Hiệu trưởng Đặng Đình Đại nhớ lại, cuối những năm 80 của thế kỷ trước, trong hành trình tìm về nguồn cội quê hương danh nhân Nguyễn Gia Thiều ở thôn Liễu Ngạn, xã Ngũ Thái (Thuận Thành), các nhà giáo tâm huyết của trường dẫn đầu là thầy Hiệu trưởng Tôn Tích Long vô cùng xúc động trước tình cảm mến khách của chính quyền địa phương, đặc biệt là gia tộc dòng họ Nguyễn Gia. Trong suốt cuộc hành trình đó, được tận mắt chứng kiến cảnh đổ vỡ, hoang tàn của Từ đường dòng họ lừng lẫy xứ Kinh Bắc, rồi sự xuống cấp của phần mộ Nguyễn Gia Thiều và mộ thân sinh, thân mẫu của ông, các nhà giáo Thủ đô không khỏi bùi ngùi, xót xa. Trở về trường, thầy Hiệu trưởng Tôn Tích Long nảy ra một ý và ý đó nhanh chóng nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của các đồng nghiệp, đông đảo học sinh và phụ huynh học sinh. Đó là mở cuộc quyên góp xây dựng Từ đường dòng họ, tôn tạo Lăng mộ Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều cùng thân sinh, sinh mẫu của ông. Kiên trì nhiều năm, nhà trường đã công đức được từ bức đại tự, câu đối sơn son thếp bạc phủ hoàng kim cho đến ngai thờ, bài vị, tàn lọng, hạc thờ, bia đá khắc ghi tiểu sử…, góp phần để Từ đường dòng họ thêm khang trang từng bước xứng với vị thế danh nhân. Đáng kể nhất là năm 1994, trường THPT Nguyễn Gia Thiều đã phối hợp cùng Đài THVN, Đài TNVN và 14 cơ quan báo chí khác của trung ương về lại thôn Liễu Ngạn, xã Ngũ Thái phản ánh khách quan, chân thực hiện trạng di sản còn lại của danh nhân Nguyễn Gia Thiều cùng dòng họ của ông. Những bài viết về ông và dòng họ khi được đăng báo, phát thanh, truyền hình đã làm lay động lòng trắc ẩn của bao người. Ngay sau đó một cuộc vận động lớn trên phạm vi cả nước được mở ra nhằm quyên tiền xây dựng Lăng mộ Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều ngay trên quê hương ông. Chính quyền tỉnh Hà Bắc (cũ) nhận thức sâu sắc việc làm ý nghĩa này nên đã tạo điều kiện, cấp một phần kinh phí xây dựng Lăng danh nhân. Năm 1998, tại khu Lăng xây mới khang trang, trường THPT Nguyễn Gia Thiều phối hợp với gia tộc dòng họ Nguyễn Gia trọng thể tưởng niệm 200 năm ngày mất Ôn Như Hầu thu hút sự quan tâm theo dõi của đông đảo các tầng lớp nhân dân trong vùng...

Những gương mặt xuất sắc tiêu biểu năm học 2007-2008 của trường THPT Nguyễn Gia Thiều (Hà Nội).

Từ khi tìm được nguồn cội, cứ đều đặn hằng năm trường THPT Nguyễn Gia Thiều lại tổ chức cho giáo viên, học sinh về Liễu Ngạn dâng hương tưởng niệm và tham gia các hoạt động của dòng họ. Ngược lại mỗi khi trường tổ chức các lễ kỷ niệm, hay báo công về kết quả giáo dục thì đại diện chính quyền xã Ngũ Thái và dòng họ Nguyễn Gia lại được mời đến trường để chia vui. Mối quan hệ ngày càng khăng khít ấy của các nhà giáo thủ đô với quê hương và dòng họ danh nhân, cùng bài học bắt buộc về tiểu sử danh nhân với những học sinh mới nhập trường đã tạo nên sức lan toả sâu sắc đến suy nghĩ và hành động của lớp lớp thế hệ học sinh nơi đây. Có thể nói cả giáo viên lẫn học sinh trường THPT Nguyễn Gia Thiều đều luôn đề cao ý thức tôn vinh danh nhân mà trường vinh dự được mang tên, ý thức đó là tiền đề cho các phong trào thi đua “2 tốt” diễn ra thường xuyên, liên tục trong giáo viên, học sinh nhà trường. Từ khoảng hai chục năm nay, trường liên tục đạt tiên tiến xuất sắc, hiện là điểm sáng toàn diện của giáo dục thủ đô. Năm 2007, trường còn được Bộ GD-ĐT xếp hạng trong tốp 100 trường THPT chất lượng cao toàn quốc...

Ngày 8-6 vừa qua, trường THPT Nguyễn Gia Thiều đã cùng với đại diện chính quyền xã Ngũ Thái, dòng họ Nguyễn Gia trọng thể tổ chức dâng hương tưởng niệm 210 năm ngày mất và báo công kết quả giáo dục năm học 2007-2008 của trường với Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều tại Văn Miếu Quốc Tử Giám, Hà Nội. Trong bài phát biểu sâu sắc, lắng đọng, thay mặt các đồng nghiệp, Hiệu trưởng Đặng Đình Đại thiết tha một tâm nguyện là tập thể trường THPT Nguyễn Gia Thiều được là một Chi trong dòng họ Nguyễn Gia, được các cao lão dòng họ mời bàn những việc hệ trọng liên quan đến việc gìn giữ, phát huy và tôn tạo những di sản của danh nhân. Về phần mình, trường THPT luôn không ngừng nỗ lực nâng tầm vị thế nhằm xứng đáng hơn với tên tuổi người mà trường vinh dự mang tên...

Lấy tên danh nhân đặt cho trường là thể hiện sự tôn vinh của thế hệ đi sau đối với người từng đóng góp nhiều công trạng cho quê hương, đất nước. ở Bắc Ninh có không ít ngôi trường mang tên danh nhân tiêu biểu vùng Kinh Bắc như: Hàn Thuyên, Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ, Hoàng Quốc Việt..., nhưng hiếm trường nào đã thật sự quan tâm và có được những việc làm ý nghĩa như ở trường THPT Nguyễn Gia Thiều (Hà Nội). Thật hổ thẹn biết bao nếu ta được học trong một ngôi trường mang tên danh nhân mà không hề rõ thân thế và sự nghiệp người ấy. Được biết sắp tới, toàn tỉnh sẽ có thêm 16 trường trung học được đổi tên thành các danh nhân. Việc đổi tên của các trường trung học là nguyện vọng đúng đắn của tập thể cán bộ, giáo viên, nhưng nguyện vọng đó cũng chỉ có ý nghĩa khi các trường nhận thức sâu sắc việc gắn tên danh nhân là gắn với sự tôn vinh, gắn với trách nhiệm giáo dục truyền thống thế hệ trẻ, gắn với việc ngày càng nâng cao chất lượng toàn diện để từng bước đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đề ra.

Bài, ảnh: Thanh Tú