Tổng tuyển cử năm 1946, nền móng xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân

Cách đây 70 năm, ngày 6-1-1946, ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam nhân dân ta được hưởng dụng quyền dân chủ của mình, tham gia tổng tuyển cử bầu Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cuộc tổng tuyển cử đó đã đặt nền móng vững chắc cho nhà nước Việt Nam của dân, do dân, vì dân suốt chặng đường 70 năm xây dựng và phát triển.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và lãnh tụ Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã đứng lên làm cách mạng thành công và giành được chính quyền. Ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chính phủ lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo đã ban hành Sắc lệnh 14 ngày 8-9-1945: “…Chiểu theo Nghị quyết của Quốc dân đại biểu Đại hội họp ngày 16, 17 tháng 8 tại khu giải phóng, ấn định rằng nước Việt Nam sẽ theo thể chế Dân chủ Cộng hòa, và Chính phủ nhân dân toàn quốc sẽ do một Quốc dân Đại hội bầu theo lối phổ thông, đầu phiếu cử lên;…”.

Sắc lệnh ấn định: “Trong một thời hạn hai tháng kể từ ngày ký sắc lệnh này sẽ mở cuộc tổng tuyển cử để bầu Quốc dân Đại hội; Tất cả công dân Việt Nam, cả trai và gái, từ 18 tuổi trở lên, đều có quyền tuyển cử và ứng cử, trừ những người đã bị tước mất công quyền và những người trí óc không bình thường; Số đại biểu của Quốc dân Đại hội ấn định là 300 người; Quốc dân Đại hội sẽ có toàn quyền ấn định hiến pháp cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà…”.

Đây có thể xem là văn bản pháp lý đầu tiên về bầu cử đại biểu Quốc hội, chứa đựng những nguyên tắc pháp lý đầu tiên xây dựng Nhà nước pháp quyền của nhân dân, thể hiện rõ nét nhất thông qua việc công dân có quyền bầu ra Quốc hội bằng nguyên tắc phổ thông đầu phiếu.

Ngày 26-9-1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam DCCH ký ban hành Sắc lệnh 39 thành lập Ủy ban dự thảo thể lệ tổng tuyển cử gồm 9 thành viên. Ngày 17-10-1945, Chính phủ lâm thời ban hành Sắc lệnh 51 quy định cụ thể về cuộc tổng tuyển cử, gồm 11 khoản: Ngày bầu cử; quyền bầu cử và ứng cử; vận động tuyển cử; đơn vị tuyển cử; danh sách ứng cử; danh sách bầu cử; tổ chức bầu cử; trường hợp đặc biệt; kiểm phiếu; kiểm soát cuộc bầu cử toàn tỉnh (hay thành phố); khiếu nại; triệu tập Quốc dân Đại hội. Đính kèm theo Sắc lệnh là Danh sách đại biểu từng tỉnh và thành phố.

Các Sắc lệnh của Chính phủ lâm thời là căn cứ pháp lý vững chắc chỉ đạo tiến hành thành công cuộc Tổng tuyển cử năm 1946, lập nên nước Việt Nan Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đặt nền móng vững chắc cho việc xây dựng chính quyền của dân, do dân  và vì dân.

Hơn 70 năm xây dựng và phát triển đất nước qua 5 bản Hiến pháp, mới đây nhất là Hiến pháp 2013, ứng cử, bầu cử luôn được ghi nhận là một quyền chính trị quan trọng của công dân. Quốc hội, HĐND, các cơ quan quyền lực đại diện cho nhân dân ở trung ương và địa phương luôn do nhân dân bầu cử lên. Nhà nước đã nhiều lần ban hành, sửa đổi luật về bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND các cấp cho phù hợp tình hình thực tế đất nước qua từng giai đoạn cụ thể. Cụ thể hóa Hiến pháp 2013, Quốc hội khóa XIII, tại kỳ họp thứ 9, ban hành Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp.

Dù văn phong diễn đạt có thể khác nhau nhưng ở bất cứ giai đoạn nào, nguyên tắc bầu cử vẫn giữ nguyên: “Việc bầu cử được tiến hành theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín; Công dân đủ mười tám tuổi trở lên có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở lên có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân”. Với quy định như trên, mục tiêu nhất quán là xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân được kế thừa, bảo đảm liên tục từ Cách mạng Tháng 8 cho đến tận ngày nay. Vì vậy, thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ về bầu cử, mỗi cá nhân không chỉ bảo đảm quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân mà còn góp phần gìn giữ và phát triển thành quả cách mạng mà các thế hệ cha, anh đã đổi bằng mồ hôi, nước mắt và máu xương mới có được.