Tranh cổ động trong đời sống xã hội

Đồ hoạ ứng dụng là một lĩnh vực khá rộng lớn, luôn hiện diện trong đời sống của con người, gắn bó hữu cơ và nhịp bước cùng sự phát triển của xã hội. Bất kỳ lúc nào, ở đâu chúng ta cũng bắt gặp sản phẩm của đồ hoạ ứng dụng. Tranh cổ động (còn gọi là áp phích) là một bộ phận quan trọng trong ngành nghệ thuật đồ hoạ Việt Nam.

Tranh cổ động có nhiều nội dung khác nhau: Cổ động chào mừng ngày Quốc khánh, ngày thành lập quân đội, kỷ niệm những mốc son chiến thắng trong lịch sử của dân tộc. Cổ vũ thanh niên lên đường làm nhiệm vụ quân sự, hô hào đấu tranh thống nhất đất nước, giải phóng đất nước, vận động tăng gia sản xuất, bảo vệ môi trường, chống tệ nạn xã hội…

Trong những năm tháng kháng chiến, tranh cổ động có tác dụng to lớn trong việc hối thúc toàn Đảng, toàn dân dốc sức người, sức của cho cuộc kháng chiến lâu dài và gian khổ của dân tộc, thường gắn với các khẩu hiệu: “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân”; “Giặc phá ta cứ đi”; “Miền Nam bất khuất”; “Vì tương lai con em chúng ta”; “Mỗi người làm việc bằng hai”; “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, “Thanh niên ba sẵn sàng, phụ nữ ba đảm đang”, “Mỗi người làm việc bằng hai vì Miền Nam ruột thịt”...

Tranh cổ động có mục đích rõ ràng là tuyên truyền chủ trương, chính sách của đảng và nhà nước nhưng nội dung không hề khô khan, cứng nhắc. Qua bàn tay, khối óc của các hoạ sỹ có tài, có tâm, những hình tượng có sức lay động mạnh mẽ trái tim mọi người là anh bộ đội, người chiến sỹ giải phóng quân giản dị mà anh dũng, hình tượng bác Hồ vĩ đại, hình tượng trẻ em siêng năng học tập, tích cực tham gia phong trào nghìn việc tốt… Thời kháng chiến chống Mỹ tranh cổ động không những được treo ở nơi công cộng, mà còn được trang hoàng trong từng nhà dân. Chẳng hạn các bức  “Không có gì quí hơn độc lập tự do”; “Quyết chiến đấu” hay bức “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân”… được nhiều nhà dán ở ngay phòng khách. Vì với mỗi gia đình người Việt Nam hình ảnh Bác Hồ là vô cùng gần gũi, yêu thương, anh bộ đội chính là người thân của mỗi gia đình. 

Những năm gần đây chúng ta thấy tranh cổ động có phần chững lại, các loại quảng cáo hàng hoá, du lịch lấn át thị giác. Nếu ở nơi này hay nơi khác còn được duy trì treo tranh cổ động thì về mặt chất lượng không cao, nội dung nghèo nàn, về số lượng cũng hạn chế. Có nơi treo hàng loạt bức này tiếp bức kia liền kề nhau như treo tranh trong triển lãm, không có trọng tâm, không có khoảng cách hợp lý làm rối loạn thị giác người xem. Tại các rạp chiếu phim, các nhà hát… áp phích quảng cáo cho các bộ phim hay các vở diễn cũng không có gì khá hơn. Thậm chí sơ sài, nghèo nàn và hết sức nhạt nhẽo…

Tại các hội chợ, triển lãm tình hình cũng không có gì cho thấy khá hơn. Có ý kiến cho rằng đây cũng là hệ quả tất yếu của nền kinh tế thị trường. Đáng lý ra chúng ta cần có nhiều tranh cổ động tuyên truyền cho đường lối chính sách của đảng và nhà nước, cũng những vấn đề bức xúc trong đời sống hiện thời. Lâu nay loại hình tranh cổ động chưa quan tâm đúng mức, chưa nói là có phần bị lãng quên. Ngược lại đâu đâu cũng gặp các biển hiệu của cửa hàng này, shop nọ tuỳ hứng trưng lên, hầu như không có cơ quan nào kiểm soát chặt chẽ.

Khi đời sống xã hội luôn phát triển theo hướng đổi mới, yêu cầu tranh cổ động cũng phải luôn đổi mới. Không thể sáng tác tranh cổ động cho xã hội đương đại hiện tại mà lại giống như các tranh cổ động trong quá khứ. Xu hướng áp phích hiện đại của thế giới ngày nay là đơn giản, cô đọng dễ hiểu, không dùng nhiều màu sắc loè loẹt. Hình tượng và màu sắc phải xúc tích, giản dị mà chuyển tải được nhiều thông điệp đến người xem. Nếu làm được như vậy không những chúng ta đạt được mục đích tuyên truyền tốt, mà còn làm đẹp đẽ, sang trọng cho đô thị và góp phần nâng cao dân trí.