Trọn đời đam mê nghệ thuật chèo

Bà Nguyễn Thị Thịnh, sinh năm 1957, thôn Ngang Nội, xã Hiên Vân là người duy nhất của huyện Tiên Du được trao tặng danh hiệu nghệ nhân loại hình nghệ thuật chèo do hội đồng tỉnh xét duyệt đợt 3. Không chỉ cháy hết mình với những thanh âm mộc mạc của tiếng trống, tiếng đàn nhị, nhịp phách, làn điệu chèo trên sân khấu, bà còn dành gần trọn cuộc đời để gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của cha ông.

Được sinh ra và lớn lên trong gia đình nghệ thuật, vừa hát chèo vừa hát Quan họ, hiện gia đình bà có 8 anh, chị, em đều trong CLB chèo và Quan họ của thôn. Năm học lớp 4, bà Thịnh tự tin đóng vai Nghi Xuân trong vở chèo “Phạm Công Cúc Hoa” vào dịp hội làng 25 tháng Giêng được khán giả cổ vũ nhiệt tình. Theo năm tháng, những làn điệu chèo ngấm vào máu lúc nào không hay, niềm đam mê lớn dần và theo bà trên cả bước đường quân ngũ. Năm 1975, bà Thịnh nhập ngũ vào đoàn văn công, Quân khu 2, mang tiếng hát chèo phục vụ quân đội.
Năm 1977, xuất ngũ về địa phương, với niềm đam mê nghệ thuật, bà tham gia đội văn nghệ cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, Hội Người cao tuổi. Bà dành nhiều thời gian để nghiên cứu, sưu tầm và làm sống lại những làn điệu chèo cổ tưởng chừng mai một. Đến nay, bà Thịnh hát được hàng trăm làn điệu chèo cổ và chèo cải biên. Đặc biệt, bà còn sáng tác, viết các hoạt cảnh chèo gắn với cuộc sống đời thường và các sự kiện địa phương, tham gia dàn dựng vừa biểu diễn cho các đội văn nghệ trong thôn không chỉ về chèo mà còn Quan họ.
Bà Thịnh cho biết: Nghệ thuật chèo xuất phát từ trong lao động của người dân. Lúc đầu chỉ là diễn xướng tự do, dần dần tiến lên có nhịp phách, tiết tấu phù hợp với từng môi trường lao động khác nhau, mỗi làn điệu chèo đều phù hợp với tâm trạng, tính cách của nhân vật. Múa của chèo là sự kết hợp của múa cổ điển, múa trang trí, ước lệ, tượng trưng, cách điệu, làm sao nhịp nhàng uyển chuyển với lời hát và âm nhạc. Để phù hợp với hơi thở của thời đại, làn điệu chèo ngày nay đã có sự cải biến nhưng vẫn giữ được hồn cốt của chèo cổ.
Dù cuộc sống có nhiều đổi thay nhưng niềm đam mê với chèo của bà Thịnh chưa khi nào vơi cạn. Mỗi khi lên sân khấu, tiếng hát chèo đem lại cho bà cảm xúc hạnh phúc khi được khán giả đón chào và chăm chú nghe, xem bà diễn, rồi khóc, cười với những vai diễn của bà. Từ vốn liếng chèo của mình, bà Thịnh dành thời gian truyền dạy cho các CLB văn nghệ của thôn, đóng góp công sức không nhỏ trong đội văn nghệ của cựu chiến binh, Hội Phụ nữ và Hội Người cao tuổi. Hàng năm, bà cùng với các thành viên CLB chèo của thôn biểu diễn phục vụ các nhiệm vụ chính trị của địa phương, mỗi đợt tập luyện liên tục hàng tháng, có khi quên ăn, quên ngủ. Để bồi đắp thêm kiến thức cũng như kỹ năng hát chèo, bà Thịnh say mê tìm hiểu các làn điệu trong các vở chèo cổ, các lối hát, cách hát của các nghệ nhân xưa qua phim ảnh, mạng internet, tư liệu, từ đó hiểu được đúng nghĩa của ca từ, làn điệu, thấy được cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật chèo của ông cha và vận dụng vào quá trình tập luyện của bản thân.
Với sự đam mê và chăm chỉ rèn luyện tiếng hát chèo qua năm tháng, bà Thịnh đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, kiến thức để gặt hái được những thành tích trong các hội thi, hội diễn: Huy chương Vàng vai “Trinh Nguyên” trong vở chèo “Trinh Nguyên” tại hội diễn sân khấu không chuyên Bắc Ninh lần thứ 2, năm 2001; Huy chương Bạc tại Liên hoan tiếng hát các làng chèo tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất, năm 2011 và lần thứ 2, năm 2016… Sinh ra và lớn lên ở làng Quan họ gốc Ngang Nội nên ngoài biết hát chèo, bà Thịnh còn hát Quan họ và tích cực gìn giữ, phát huy giá trị của di sản văn hóa quê hương. Năm 2013, bà đạt giải xuất sắc cuộc thi Duyên Quan họ do Trung tâm Unesco văn hóa Quan họ (Liên Hiệp các Hội Unesco Việt Nam) tổ chức.
Lớn lên trong lời ru của mẹ qua những làn điệu chèo và Quan họ, nghệ nhân Nguyễn Thị Thịnh không ngừng nỗ lực, sáng tạo với mong muốn nghệ thuật truyền thống chèo sẽ được lan tỏa trong cuộc sống đương đại.