Trống đồng Quế Tân

Di vật tiêu biểu của văn hóa Đông Sơn có mặt trên địa bàn Bắc Ninh-Kinh Bắc là trống đồng Quế Tân. Cùng với những di vật khảo cổ khác đã tìm thấy trong lòng đất Bắc Ninh, trống đồng Quế Tân góp phần giúp khôi phục, dựng lại cảnh quan và cuộc sống của con người Bắc Ninh ở thời đại đồng thau và sắt sớm. Trống đồng Quế Tân được phát hiện vào ngày 14-1-1986 tại thôn Đông Viên Thượng, Quế Tân, Quế Võ. Một cách tình cờ, người ta phát hiện thấy trống đồng chứ không phải do chủ động khai quật khảo cổ học. Song rất may cho di vật hiếm hoi có giá trị này là khi đội thanh niên đào mương ở đây phát hiện thấy hiện vật đã có ý  thức thận trọng bới đất đưa lên và kịp thời báo cho cơ quan văn hóa. Trống nằm dưới mặt đất ở độ sâu 0.5m tư thế ngửa. Mặt trống có đường kính 0,58m, cao 0,5m với nhiều hoa văn đẹp. Mặt trống loe chờm khỏi tang trống 0,5 cm ở chính giữa có hình ngôi sao (mặt trời) đúc nổi với 12 cánh đều đặn. Cạnh mỗi cánh hoa có họa tiết lông công xen kề hoa văn chữ V lồng nhau đối xứng qua một trục giữa. Năm vành hoa văn cách đều nhau 0,5cm tạo cho mặt trống những đường trang trí mỹ thuật đẹp.

Vành thứ nhất rộng 1,2cm là những đoạn thhẳng song song hướng về tâm của mặt trống. Vành thứ 2 và thứ 5 rộng 2,3cm là những vòng tròn khép kín đồng tâm. Vành thứ 3 rộng 4,3cm trang trí hình người hóa trang đang nhảy múa rất sinh động. Vành thứ 4 rộng 3,5cm, họa tiết hai đôi chim mỏ dài, đuôi xòe, cánh bay nối đuôi nhau ngược chiều kim đồng hồ. Cách mỗi đôi chim có hoa văn hình trám lồng, giống như những con thuyền độc mộc có mũi nhọn đang lướt. Gần rìa mặt trống có 4 tượng cóc, đúc nổi, bố cục từng cặp đối nhau, đôi to đôi nhỏ ngồi ngược kim đồng hồ, thân có trang trí đẹp. So với trống đồng Bắc Lý (Hiệp Hòa, Bắc Giang) thì vành nhưng trang trí sống động hơn bởi những hình người nhảy múa.
Phần tang trống phình ra, rộng hơn mặt trống, nửa trên được trang trí 3 vành hoa văn hình học. Nằm giáp tang và lưng trống là 4 đôi quay kép đối xứng nhau, hình dấu hỏi, trang trí hoa văn thẳng đã bị mờ. Lưng trống thắt lại ở giữa, được trang trí 6 cụm hoa văn đứng đều đặn, mỗi cụm gồm 3 vành hoa văn giống như tang trống. Chân trống loe hình nón cụt, được phân biệt với lưng trống bởi một đường gờ nổi uốn vồng lên. Phần giáp chân có 3 vành hoa văn giống như trên tang trống. Với hai đường chỉ nổi chạy đứng trên thân trống chứng tỏ nó được đúc bằng khuôn hai mang.
Dựa vào hình dáng và phong cách hoa văn trang trí, kích cỡ trống đồng Quế Tân giống trống Phú Duy, Ngọc Lũ, Bình Đà, Làng Vạc III trống Phúc Thượng hay trống Định Công... có niên đại cách ngày nay gần 3 nghìn năm. Trống đồng Quế Tân góp thêm một số cứ liệu khoa học trong việc nghiên cứu vùng đất cổ Bắc Ninh-Kinh Bắc.
Những đường nét, họa tiết trang trí hình người nhảy múa, chim bay lượn, mặt trời tỏa sáng trên mặt trống đồng là những đường nét đại thể biểu hiện nền văn hiến xứ Bắc xưa đã được phác họa. Trống đồng Quế Tân cùng với trống đồng Giao Tất, trống phát hiện ở di chỉ Lãng Ngâm (1973), Trung Mầu góp phần làm phong phú thêm bộ sưu tập trống đồng của quê hương Bắc Ninh-Kinh Bắc.
Theo nhà nghiên cứu Lê Viết Nga, nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh: Trống đồng Quế Tân và những đồ đồng Đông Sơn khác trên đất Bắc Ninh là loại hình hiện vật khảo cổ mang phong cách khác nhau trong cùng một lớp đất, được soi tỏ bằng truyền thuyết và huyền thoại, thần tích đã khẳng định cuộc gặp gỡ hòa bình giữa các luồng cư dân tiến vào miền đồng bằng xứ Bắc. Họ đã cộng cư và hợp thành một cộng đồng tiến hành công việc khai thác, dựng làng lập xóm từ cách đây trên 3 nghìn năm. Có thể nói, cuộc hội ngộ “hợp cư” ấy đã đẩy mạnh quá trình khai phá đất Bắc Ninh và làm nên nhiều hương sắc cho văn hóa thời đại đồng rất sớm của tỉnh nhà.