Trung đoàn 263 - Đơn vị tên lửa phòng không duy nhất tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử

Trung đoàn Tên lửa 263 (Đoàn Quang Trung) là Trung đoàn tên lửa thứ 8 của bộ đội tên lửa phòng không, thành lập ngày 30-5-1966.

Trong gần 10 năm (1966-1975) xây dựng, chiến đấu và trưởng thành trong khói lửa của cuộc chiến tranh chống Mỹ, Trung đoàn đã đánh 294 trận, bắn rơi 67 máy bay Mỹ, trong đó có nhiều máy bay B52. Trung đoàn đã lập những chiến công đặc biệt xuất sắc: ngày 21-11-1970 hạ 2 máy bay F-4, góp phần đập tan kế hoạch “King- pin”, tập kích đường không hòng giải thoát bọn giặc lái Mỹ ở trại giam Sơn Tây; ngày 22-11-1972 hạ chiếc máy bay B52 đầu tiên rơi tại chỗ góp kinh nghiệm thiết thực cho “Chiến thắng Điện Biên Phủ trên không”; đêm 14-1-1973 bắn rơi 2 chiếc máy bay B52 (2 chiếc cuối cùng rơi tại miền Bắc).

Với những chiến công vẻ vang, Trung đoàn 263 vinh dự là đơn vị tên lửa phòng không đầu tiên tiến sâu vào chiến trường miền Nam và là đơn vị tên lửa duy nhất tham gia Chiến dich vu seo Hồ Chí Minh. Trung đoàn là lực lượng tăng cường cho hướng tiến công chủ yếu của chiến dịch, có nhiệm vụ cụ thể là đánh địch ở tầm cao, tầm xa để yểm hộ cho đội hình tiến công của ta, đặc biệt là trong thời gian quyết định của chiến dịch và tình huống không quân Mỹ cứu nguy cho quân Ngụy, sẵn sàng đánh máy bay B52.

Cựu chiến binh Nguyễn Đình Thi ở Giang Sơn, Gia Bình, nguyên Trung đội trưởng thông tin thuộc Trung đoàn 263 còn nhớ rõ những chặng đường hành quân gian nan của đơn vị: “Ngày 17-1-1973, Trung đoàn bắt đầu hành quân từ Nghệ An vào Quảng Trị, vượt sông Bến Hải cơ động lực lượng và khí tài trên đường Tây Trường Sơn, qua Plây Cu, Buôn Ma Thuột, Biên Hòa hướng về Sài Gòn. Đường dài cả nghìn km, đặc biệt khó khăn khi vượt đường Tây Trường Sơn nhiều dốc cao, cua gấp, đường xấu, trong khi xe, mooc, khí tài tên lửa to, dài, nặng, cồng kềnh nên rất khó đi. Đường đất đỏ gặp nắng bụi mịt mùng, gặp mưa lầy lội, trơn trượt dễ mất an toàn. Trục trặc thường xuyên xảy ra trên đường, đặc biệt là lúc chốt và càng kéo bị hỏng làm mooc và khí tài gục xuống đường. Những lúc ấy, bộ đội phải dùng những cây gỗ to để cố định bảo đảm an toàn cho xe và khí tài”.

Trong thử thách, cán bộ, chiến sỹ Trung đoàn đã không quản khó khăn, vất vả, nén chịu những cơn sốt rét hành hạ cứu xe, cứu máy phối hợp với lực lượng công binh nhanh chóng cải tạo đường, dọn vật cản cho xe máy, khí tài tiếp tục chuyển bánh tiến về Nam.

Bên cạnh khó khăn về đường đi, Trung đoàn còn gặp không ít thử thách để sẵn sàng chiến đấu, cựu chiến binh Trần Văn Tăng (Phật Tích, Tiên Du), nguyên trắc thủ cự ly thuộc Trung đoàn 263 nhớ lại: “Chúng tôi vừa hành quân, vừa trinh sát tìm chọn trận địa triển khai chiến đấu. Trong điều kiện địa hình mới lạ, đường dài, khó đi, thời tiết thay đổi khắc nghiệt nên bảo đảm tốt cho khí tài và theo kịp đội hình của binh chủng hợp thành là hết sức khó khăn. Tuy nhiên, hòa chung với quyết tâm của toàn dân tộc, Trung đoàn luôn đến vị trí tập kết đúng thời gian quy định, khí tài bảo đảm hệ số sẵn sàng chiến đấu”.

Quyết định đưa Trung đoàn Tên lửa 263 vào trận quyết chiến chiến lược cuối cùng trong chiến tranh giải phóng là hết sức đúng đắn. Đây là lực lượng phòng không hiện đại đã từng làm nên “Chiến thắng Điện Biên Phủ trên không” lịch sử, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris, rút quân đội viễn chinh về nước. Được tin bộ đội tên lửa phòng không áp sát Sài Gòn, bọn địch càng thêm hoảng loạn, tan rã và hạn chế khả năng sử dụng không quân của chúng và tạo điều kiện cho chiến dịch kết thúc với thắng lợi to lớn hơn, nhanh chóng hơn. Những thành công đó thể hiện sinh động chủ nghĩa anh hùng cách mạng của cán bộ, chiến sỹ Trung đoàn Tên lửa 263 anh hùng và tích cực góp phần vào chiến thắng của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

(Tư liệu tham khảo từ Lịch sử Trung đoàn Tên lửa 263, NXB Quân đội Nhân dân, năm 2006 và theo lời kể của các cựu chiến binh của Trung đoàn 263).          

Ngô Phú - Bảo Anh