Từ Thức nhớ quê

Từ Thức gặp tiên là câu chuyện cổ tích thần kì Việt Nam giàu yếu tố lãng mạn đã khơi nguồn cảm hứng cho nhiều loại hình nghệ thuật như sân khấu, hội họa, thơ ca… Nội dung truyện khá phong phú, hấp dẫn đặc biệt là mối tình giữa Từ Thức một viên quan chỉ thích ngao du, ngắm cảnh và Giáng Hương nàng tiên xinh đẹp. Tác giả Hứa Vĩnh Hào khá tinh tế khi chỉ khai thác một nội dung nỗi lòng nhớ quê và quyết tâm trở về trần gian của nhân vật trữ tình làm nổi bật chủ đề lòng yêu quê hương, làng xóm qua bài thơ Từ Thức nhớ quê in trên Báo Bắc Ninh Cuối tuần ra ngày 13-4-2024.

Lấy cảm hứng từ một câu chuyện cổ, tác giả đã dùng trí tưởng tượng của mình để khắc họa tâm trạng nhân vật trữ tình Từ Thức một cách sinh động và chân thực. Biết Từ Thức quê ở Hóa Châu, Thanh Hóa nhưng ông làm tri huyện ở Tiên Du, Bắc Ninh nhiều năm. Tác giả Hứa Vĩnh Hào quê ở Bắc Ninh nên ông đã "gửi" vào trí nhớ  của nhân vật trữ tình cảnh vật mang đậm những nét đặc trưng của vùng quê Kinh Bắc tươi đẹp, nhiều hội hè, giàu truyền thống lịch sử văn hóa.

Chỉ vì “say nắng” Giáng Hương
Mà chàng bỏ cả quê hương lên trời
Ở nơi ấy có gì vui
Sao chàng ngày tháng ngậm ngùi nhớ quê

Điệp từ “nhớ” xuất hiện năm lần trong một đoạn, cùng với biện pháp tu từ liệt kê cho thấy nỗi nhớ quê của Từ Thức:

Nhớ cha, nhớ mẹ đê mê
Anh em, bè bạn sớm khuya quây quần
Nhớ cây trúc mọc đầu đình
Chị Hai xinh đứng một mình cũng xinh
Nhớ ai lên thác xuống ghềnh
Cùng nhau no đói có mình có ta
Nhớ chum tương, nhớ vại cà
Cây đa, giếng nước, mái nhà bình yên

Trước tiên là nỗi nhớ người thân, ruột thịt rồi đến anh em, bạn bè Nhớ cha, nhớ mẹ đê mê/ Anh em bè bạn sớm khuya quây quần. Cùng với việc vận dụng sáng tạo những câu ca dao, dân ca, tục ngữ, thành ngữ và chọn những hình ảnh tiêu biểu sinh động cho thấy nỗi nhớ của người xa quê cứ hiện dần một cách cụ thể, rõ ràng. Nhớ cây trúc mọc đầu đình/Chị Hai xinh đứng một mình cũng xinh. Câu thơ trên là sự vận dụng ý của câu ca Quan họ trong bài “Cây trúc xinh”. “Cây trúc”, “chị Hai” là hình ảnh phổ biến, quen thuộc với người Bắc Ninh nói riêng và cả nước nói chung nên Từ Thức không thể không nhớ. Nhớ chum tương, nhớ vại cà là sự vận dụng sáng tạo từ câu ca dao “Anh đi anh nhớ quê nhà/Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương”. “Chum tương”, “vại cà” là món ăn bình dân, giản dị trong mỗi bữa cơm gia đình vùng nông thôn miền Bắc, miền Trung, Từ Thức sao có thể quên. Nỗi nhớ quê của người xa quê trong bài thơ là nhớ về trần gian, về đất mẹ thân yêu, về những vùng đất cổ Thanh Hóa, Bắc Ninh, những vùng quê bình yên, giản dị Cây đa, giếng nước, mái nhà bình yên. Đặc biệt là những vùng quê ấy giàu tình nghĩa mang đậm hồn quê:

Dù không lắm bạc nhiều tiền
Xóm giềng sớm lửa tối đèn có nhau
Tình như biển rộng sông sâu
Cứ ào ạt đến mà đau lòng chàng
Quyết tâm về lại thế gian
Về nơi đất mẹ chứa chan nghĩa tình.

Những hình ảnh sống động, những câu ca dao, dân ca, những nét văn hóa, những phong tục tập quán tốt đẹp ấy cứ in sâu trong tâm trí Từ Thức đồng thời cũng in đậm trong tâm trí nhà thơ. Phải thật sự yêu quê hương làng xóm, yêu vùng quê Kinh Bắc nhường nào, cảm thông sâu sắc với người xa quê cô đơn, lạc lõng nơi thiên đường, nhà thơ Hứa Vĩnh Hào mới có được những câu thơ hay và sinh động đến thế, lời thơ của ông mới ngọt ngào và sâu lắng làm sao!
Đọc bài thơ này, những người con xa quê chắc không khỏi xao xuyến trong lòng mỗi khi nghĩ về quê hương đất Việt chúng ta giàu đẹp, nghĩa tình đang vươn mình bước vào kỉ nguyên mới. Hình ảnh quê hương trong tâm trí của nhân vật trữ tình Từ Thức thể hiện qua thơ của nhà thơ Hứa Vĩnh Hào mang đậm hồn quê Kinh Bắc. Xin mượn câu thơ của nhà thơ Đỗ Trung Quân về quê hương thay cho lời kết Quê hương mỗi người chỉ một/ Như là chỉ một mẹ thôi/ Quê hương nếu ai không nhớ/Sẽ không lớn nổi thành người.